18ظُهُورِهٰا وَ لٰكِنَّ الْبِرَّ مَنِ اتَّقىٰ وَ أْتُوا الْبُيُوتَ مِنْ أَبْوٰابِهٰا. . . . بقره: 189

«وَ لَيْسَ الْبِرُّ. . .» ، اشاره دارد به عمل خرافى مشركانِ عصر جاهليت، كه بر اساس آن، وقتى براى حج محرم مى‌شدند، از راههاى معمول وارد خانه‌هايشان نمى‌شدند، بلكه از نقبهاى ايجاد شده در پشت خانه‌ها وارد مى‌شدند.

ورود شخص مُحرم به خانه، نه از راههاى معمول، بلكه از نقب‌هاى پشت آن، نشانۀ برّ و نيكى نزد مشركان عصر جاهليت:

. . . وَ لَيْسَ الْبِرُّ بِأَنْ تَأْتُوا الْبُيُوتَ مِنْ ظُهُورِهٰا وَ لٰكِنَّ الْبِرَّ مَنِ اتَّقىٰ وَ أْتُوا الْبُيُوتَ مِنْ أَبْوٰابِهٰا. . . . بقره: 189

آميختگى مراسم حج و قربانى با مظاهرِ شرك و بت‌پرستى، در عصر جاهليت:

وَ أَذِّنْ فِي النّٰاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ. . . وَ أُحِلَّتْ لَكُمُ اْلأَنْعٰامُ إِلّا مٰا يُتْلىٰ عَلَيْكُمْ فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنَ اْلأَوْثٰانِ. . . . حج: 30 - 27

گرچه خطاب «فَاجْتَنِبُوا» عام است؛ اما قرار گرفتن آن در ميان آيات حج، آنگونه كه برخى مفسّران هم گفته‌اند، اشاره دارد به عمل مشركان در حج، كه به قصد تقرّب به بت‌ها، قربانى مى‌كردند و خون آن را به سر و روى بت‌ها مى‌ماليدند و خداوند اين عمل آنان را پليدى ناميده است. ¹

وجود شعارهاى شرك‌آميز و ضدّ توحيدى در مراسم حج عصر جاهليت:

وَ أَذِّنْ فِي النّٰاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ. . . وَ اجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورِ. . . . حج: 30 - 27

برخى از مفسّران گفته‌اند «. . . وَ اجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورِ. . .» اشاره دارد به تلبيۀ شرك‌آلود مشركانِ عصر جاهليت، كه مى‌گفتند: «لَبَّيْكَ اللَّهُمَّ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ لاٰ شَرِيكَ لَكَ إِلاَّ شَرِيكٌ هُوَ لَكَ تَمْلِكُهُ وَ مَا مَلَكَ» ²

گناه پنداشتن كسب و تجارت در حج توسط مشركان عصر جاهليت:

الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُومٰاتٌ فَمَنْ فَرَضَ فِيهِنَّ الْحَجَّ فَلاٰ رَفَثَ وَ لاٰ فُسُوقَ وَ لاٰ جِدٰالَ فِي الْحَجِّ. . .

لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنٰاحٌ أَنْ تَبْتَغُوا فَضْلاً مِنْ رَبِّكُمْ . بقره: 198 - 197

«لَيْسَ عَلَيْكُمْ» ، در ردّ پندار مردم عصر جاهليت است كه فكر مى‌كردند پرداختن به كسب و تجارت در حج روا نيست.