44است كه زمين از آنجا گسترده شد و توسعه يافت.

2. بناى خانۀ كعبه در اين سرزمين (مكه) توسط ابراهيم خليل، به امر پروردگار، به عنوان محلّ عبادتِ همۀ انسانها تا روز قيامت، از فضايل ديگر اين

پيامبر گرامى، مانند حضرت ابراهيم كه از خداوند خواست مكّه را محلّ امن قرار دهد، دعا كرد كه خداوند مدينه را مكانى امن گرداند

شهر است. اين خانه نخستين مركز هدايت و بندگى است؛ إِنَّ أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنّٰاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ مُبٰارَكاً وَ هُدىً لِلْعٰالَمِينَ . ¹شهر مكّه نيز به تبع خانۀ خدا ساخته شد و گسترش يافت. اين شهر خانۀ خدا و از آنِ مردم است و نبايد مالك خصوصى داشته باشد. كسانى كه در صدر اسلام از ورود مسلمانان به اين شهر جلوگيرى مى‌كردند، در قرآن مورد سرزنش قرار گرفته‌اند؛ إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ يَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللّٰهِ وَ الْمَسْجِدِ الْحَرٰامِ الَّذِي جَعَلْنٰاهُ لِلنّٰاسِ سَوٰاءً الْعٰاكِفُ فِيهِ وَ الْبٰادِ وَ مَنْ يُرِدْ فِيهِ بِإِلْحٰادٍ بِظُلْمٍ نُذِقْهُ مِنْ عَذٰابٍ أَلِيمٍ. ²

در احاديث نيز وارد شده كه خانه‌هاى شهر مكّه در نداشت تا زائران بيت‌اللّٰه الحرام در آن بيتوته كنند و نخستين كسى كه اقدام به اين عمل كرد معاويه بود. اهالى مكّه حق ندارند از سفر بندگان خدا به اين شهر جلوگيرى كنند و مانع حج‌گزارى آنان شوند. ³اين نكته از يك ماجراى تاريخى نيز بر مى‌آيد:

منصور عباسى در صدد توسعۀ مسجد الحرام برآمد ولى مردم حاضر به فروش و واگذارى منازل خود نشدند.

كارگزاران دولتى به امام باقر عليه السلام متوسل شدند تا حضرت راه حلّى براى اين مشكل بيابد. حضرت فرمود: «به مردم بگوييد، آيا شما اوّل اينجا بوديد و كعبه و مسجد بعد از شما بنا شد، يا اوّل مسجد و كعبه بوده و شما پس از آن به اينجا آمديد و خانه ساختيد. ⁴اين استدلال در مورد خانۀ كعبه كه هنگام احداث بيابانى بود، صدق مى‌كند. بدينوسيله مردم خانه‌هاى خود را واگذار كردند و به سفارش امام، حكومت وقت نيز بهاى خانه‌هاى مردم را پرداخت.

3. ابراهيم از خداوند درخواست