9اهل و عيال و مال دنياست، جايگزين رهبانيّت كرد» . 1خداوند خانه‌اى را به عنوان خانۀ خود برگزيد و مردم را به وسيلۀ آن آزمود:
عيّن بيتاً وابْتلى ودادَهم
أذّنَ غُرٌّ آذنوا فؤادَهم
ابراهيم خليل و پيامبران ديگر، مردم را به انجام اعمال و مناسك حج ندا دادند.
وقتى ابراهيم از بناى كعبه فارغ شد، جبرئيل از جانب خدا نزد او آمد و دستور داد تا مردم را خبر كند. ابراهيم گفت: خدايا! صدايم به مردم نمى‌رسد. ندا رسيد كه تو خبر كن و ما به آنان مى‌رسانيم. ابراهيم بر بالاى مقام رفت و ندا داد: «اى مردم، حج خانه خدا بر شما واجب شده، پروردگارتان را اجابت كنيد» همۀ آنانكه در اصلاب مردان و رحم زنان بودند، پاسخ دادند: «لَبَّيْكَ، اَللَّهُمَّ لَبَّيْكَ. . .» . 2
مصرع دومِ بيت فوق، به حج معنوى و حقيقى ديگرى اشاره دارد و آن اينكه خانۀ حقيقى خدا، قلب و دل انسان است؛ به خصوص قلوب پيامبران و دل‌هاى اوليا و برگزيدگان الهى، چنانكه در حديث قدسى آمده است: «لَمْ يَسَعُنِي سَمٰائي وَ لاٰ أَرْضِي وَ وسعني قلب عبدي المؤمن» . 3حج سواره و پياده
كسى كه حج بجا مى‌آورد و به سوى حق سواره يا پياده، يا برهنه يا با كفش مى‌شتابد، پاداش اين حج به قدرى است كه زبان از بيان آن عاجز است.
فمن له يمطو و يحفى ينتعل