11كرده است. چون افلاك مستدير (دايره‌اى) هستند و طواف به دور كعبه نيز مستدير است، پس طائف بيت، طائف همۀ آسمان‌ها بوده است. آنگاه مى‌گويد:
«اين اسرار را فقط عارفان درك مى‌كنند و طائف واقعى كسى است كه خداوند وى را به اين حقايق آگاه ساخته باشد. 1در واقع اين نماز مرحلۀ كمال يافتۀ طواف است كه به قول محيى‌الدين محصول و مولود طواف مى‌باشد؛ زيرا آنكه همۀ افلاك را طواف كرده و اسرار آن را ملاحظه نموده، خود به خود سر تعظيم در پيشگاه آن عظيم عليم فرود آورده است و سجدۀ تعظيم بر آستان ربوبيت او ساييده و به واسطۀ اين توفيق، به خود باليده و بندگى خداوند را بر هرچه غير خدا است، ترجيح مى‌دهد.»
او در ادامۀ بحث، به خواص نماز طواف و حركات موجود در طواف و نماز اشاره كرده، مى‌گويد:
«حركات آسمان‌هاى هفتگانه، در رشد و نموّ و حركت‌هاى اركان چهارگانۀ زمين (آب، باد، خاك و آتش) داراى تأثير است. ازاين‌رو، در وجود انسان نيز تأثير دارند؛ زيرا جسمانيّت آدمى مركب از اخلاط اربعۀ زمين است و نفسانيت وى، امرى مجرد و معنوى و ما فوق ماديّت. از آنجا كه طواف هفتگانه به منزلۀ طواف بر سماوات سبعه است، همانند آنها در اخلاط وجودى انسان تأثير مى‌گذارند، به همين جهت، نماز طواف دو ركعت است كه يك ركعت آن براى جنبۀ حيوانيّت و ماديت انسان و يك ركعت ديگر براى جنبۀ نفسانيت و معنويت او است. با توجّه به اين مسأله است كه خداوند در حديث قدسى فرموده است:
«نماز را دو قسمت كردم؛ يك قسمت آن را براى بنده‌ام قرار دادم و قسمت ديگر را براى خودم برگزيدم.»
آنچه براى بنده است، قسمت ماديت نماز و آنچه براى خداوند است، جنبۀ معنويت و روحانيّت آن است. 2وى در خصوص رابطه و تأثير طواف بر نماز مى‌گويد:
«هر دور از ادوار هفتگانۀ طواف، در نماز تأثير خاص خود را دارد. تا معلوم