13ساز مخالفت مى‌نوازد و يار از ياد مى‌برد و در مرتع شيطان مى‌چرد. زبان حال چنين مأمور غير معذورى از زبان امام حسين عليه السلام چنين است:
«منم آن‌كه خطا كرد و جاهل و غافل شد، آن‌كه اشتباه كرد و خلف وعده نمود و پيمان شكست. خداى من! به من امر كردى و عصيان كردم، نهى نمودى و مرتكب شدم.»
در دعاهاى امام سجاد عليه السلام نيز مى‌خوانيم:
«من آنم كه امر كردى و اطاعت نكرد. دور باش گفتى و دورى نگزيد. از گناه نهى‌اش كردى ولى با تو مخالفت نمود.»
اما فرقى كه بندۀ گناهكار با طاغى گناهكار دارد اين است كه طاغى از روى دشمنى طغيان مى‌كند اما بنده از روى اعتماد به دوستى. كافر در گناه تعمّد دارد و مؤمن تغافل و تساهل. بنده در حين گناه نيز خدايش را دوست دارد و با شرمندگى تن به ذلّت گناه مى‌دهد. به همين جهت وقتى آتش خشم و شهوت او فروكش كند و عقل و وجدانش از بند شيطان آزاد شوند، بى‌درنگ پشيمان شده، توبه مى‌كند. حالِ چنين انسانى، از زبان امام سجاد عليه السلام چنين است:
«مخالفت من از روى استكبار و دشمنى با تو نبود، بلكه هواى نفس بدان سو سوقم داد و شيطان كه دشمن تو و دشمن من است، در اين راه به هواى نفس كمك كرد.»
وقتى انسان به خود مى‌آيد، خدايش را مى‌ستايد و سر توبه به آستان او مى‌سايد و مى‌گويد:
«پاك پروردگارا! جز تو خدايى نيست و من به خودم ظلم كرده‌ام و اكنون از تو طلب بخشش دارم. به تو اميدوارم و چشم طمع به درگاه تو دارم.» پس كجا زارد كجا نالد لئيم
3 - رابطۀ سائل و مسؤول
سؤال دو گونه است؛ سؤال به زبان تكوين و سؤال به زبان تشريع.
همۀ موجودات به زبان تكوين، دم به دم از خدا سؤال و خواهش دارند و خدا نيز هر لحظه به خواستۀ آنان پاسخ مى‌دهد.
يَسْأَلُهُ مَنْ فِي السَّمٰاوٰاتِ وَ اْلأَرْضِ كُلَّ يَوْمٍ هُوَ فِي شَأْنٍ. 1
«هر آنچه در آسمان‌ها و زمين است از او مى‌خواهند و او نيز هر روز در كار جديدى است.»
زبان استعداد و تكوين هر موجودى از خدا حيات مى‌طلبد و خداوند حىّ، هر لحظه حيات آن‌ها را مى‌دهد. مراد از روز در آيۀ شريفه، هر جزئى از اجزاى روز است كه از آن به «لحظه» و «آن» ، تعبير مى‌شود.
مولوى اين آيۀ شريفه را بسيار زيبا به شعر در آورده و گفته است: كُلَّ يَوْمٍ هُوَ فِي شَأْنٍ بخوان
اين‌ها سؤال به زبان تكوين و فطرت بود، اما سؤال به زبان تشريع و زبان انسانى عبارت است از آنچه ما آن را به گفتار آورده و بيان مى‌كنيم.
انسان علاوه بر اين‌كه سؤال به زبان تكوين دارد، از اين سؤال نيز بهره‌مند است.
آدمى با هر زبانى و هر زمانى مى‌تواند از خداى خود بپرسد و پاسخ دريافت كند؛ زيرا خداوند خير المسؤولين است. بهترين كسى كه مى‌توان از او بهترين چيزها را درخواست