68رخداد موجب برافروخته شدن جنگى دريايى با پرتغال شد كه طول قرن شانزدهم استمرار داشت.45
آنچه كه در اين بحث براى ما مهم است اين كه مأموريت «وارتيما» پس از يك سال، از حمله واسكودوگاما به دروازه‌هاى عدن انجام شد. و اين نكته اين است كه براى ما، دستگيرى او را پس از اين حادثه به جاسوسى تفسير مى‌كنند و به همين گونه علل ادعايش در خصوص تنفر نسبت به مسيحيان به شكل عام و پرتغالى‌ها به شكل خاص را روشن مى‌سازد كه اين امور هنگام برقرارى عقد تجارى ميان او و آن فرد مغربى در مكه. . .
اشاره شد. از خلال همه اين قرائن روشن، بعيد نيست كه او مأموريت سرّى و پنهانى از جانب اروپاى صليبى يا لااقل پرتغالى‌ها داشته است. و اين مطلب از نكات زير به دست مى‌آيد:
اولا: شخصيت «وارتيما» با صفات و خصال مطلوب و شايسته هر مأموريت سرّى‌اى شناخته شد و بر حسب طبيعت خود، در نيرنگ و حيله‌گرى به نهايت رسيده است؛ چنان‌كه «برينت» گفته است.
ثانيا: او راه طولانى بين اروپا و هند را پيموده كه زير پا گذاشتن مناطق اسلامى به ويژه در حجاز و يمن را در نظر داشت و غرب نسبت به آن‌ها ناآگاه بوده است؛ لذا روشن كردن آن براى غرب بسيار مهم بوده است‌ژ؛ مانند گام نخست براى معامله با آن، به روش «دشمنت رابشناس» .
ثالثا: تمام سعى صليبى‌ها، مبتنى بر شناخت اماكن ذاتاً مقدس و كوشش براى حفظ آن‌ها و شناخت ويژگى‌ها و طبيعت ساكنان و آداب و رسوم آن‌ها و شناخت آيين‌هاى دينى مانند حج و نقش آن در زندگى مردم آن سرزمين‌ها است46 و اين همان چيزى است كه ما به شكل روشنى، به ويژه از «وارتيما» مى‌بينيم. او مأموريتش را با زيارت و ديدار دژ بابلى‌ها در مصر آغاز كرد.
اشارات پراكنده در كتابش پيرامون ديوارهاى اطراف مكه و مدينه و صنعا و عدن و. . . از اهميت و ارزش هدف نهفته در پشت نقشه‌اى كه او براى شبه جزيره عربى و شرح و تفصيل درمناطق سمت جنوب طرح كرده بود نمى‌كاهد.
رابعا: در اشارۀ «برنت» به سفر وارتيما كه هفت سال ادامه داشته، پس از گذراندن دوره‌اى طولانى در خدمت