23مى‌گرفت و گروهى از انجام اين طواف خوددارى مى‌كردند و بت‌ها باز گردانيده مى‌شد، عيناً همان مشكلى كه در قضيۀ سعى پس از باز گردانيدن بت‌ها بر ايشان پيش‌آمد، درطواف‌كعبه‌هم پيش مى‌آمد.
اين سخنان را بر اساس روايتى گفتيم كه مى‌گويد: سبب نزول اين آيه باز گردانيدن بت‌ها پس از برداشتن آن‌ها بوده است و نيز بر طبق نظريۀ مشهور كه باور داشت پيامبر خدا صلى الله عليه و آله پيرامون كعبه و بت‌هاى موجود در آن طواف كرد.
چكيدۀ سخن: آيه‌نازل‌شدتا احساس گناه و يا اشتباهى را بر طرف سازد كه گروهى از صحابه در آن زمان گرفتارش شده بودند. و موضع سالم و درستى را كه بايد بدان ملتزم باشند، بيان كرد.
اَساف و نائله
وضعيت اعمال حج به سان وضعيت همۀ اديان آسمانى است كه از تحريف، دگرگون ساختن و لكّه دار نمودن، سالم نمى‌ماند. چه، پس از آن‌كه شرك سرايت كرد و خواست ساختمان وجودش را در متن جامعه بنيان نهد، آثار زشت آن بر جوانب مختلف زندگى و از آن بر اعمال حج نمايان شد؛ زيرا در گوشه گوشۀ بيت‌الحرام، مركز يگانه پرستى، نشانه‌ها و بت‌هايى نصب گرديدند. به عنوان نمونه، پيرامون كعبه بت‌هايى وجود داشتند و بر روى كوه صفا بتى قرار داشت به نام «اساف» و بر بالاى مروه بتى ديگر بود به نام «نائله» .
تو گويى دست شرك و جهل، هر بقعه‌اى از بيت‌الحرام را آلوده و لكّه‌دار ساخت تا اين بت‌ها اين شرك را كه آنان پيشتر بدان اعتقاد داشتند به يادشان بياورد و آنان را بدان وابسته سازد، در حالى كه آنان طواف و سعى را كه از اعمال ابراهيم عليه السلام است انجام مى‌دهند؛ اعمالى كه نشانه‌هاى توحيد خالص ابراهيمى است كه آلودگى‌هاى شرك و بت پرستى با آن در هم نياميخته است.
وجود اين دو بت - اگر نگوييم در دوران جاهليت پرستش مى‌شدند، اما نزديك بود كه مورد پرستش قرار گيرند - دليل روشن بر آن است كه دست‌هاى اين مردم، پاكيزگى اين مكان‌ها و شعائر را به بازى مى‌گرفتند.
تأملى كوتاه
برداشتن بت‌ها از پيرامون كعبه و جايگاه سعى، در ضمن شرايط صلح