67در پايان سخنرانى جبرئيل نازل شد و آيۀ شريفۀ «اكمال دين» را آورد. مردم گروه گروه جلو آمده، به آن حضرت تبريك گفتند. 1دورانديشى پيامبر با هدايت الهى و ابلاغ اين پيام در چنين جوّ و فضايى تلاش دشمنان را در تكذيب رسول خدا صلى الله عليه و آله و محو نام و ياد او و اهل بيت گراميش ناكام گذاشت. با آن كه توطئه‌گران قريش در اجتماع مردم حضور داشتند، اما نتوانستند كمترين اعتراضى كرده و مانع ابلاغ پيام الهى شوند و اين امر از بركات ابلاغ اين پيام در اجتماع عظيم حجاج در اين سرزمين بود.
آيا با چنين خط مشى روشنى كه در زندگى پيامبر خدا صلى الله عليه و آله در ارتباط با مسأله حج وجود دارد و استفاده‌اى كه آن حضرت از اين فرصت طلايى در راه پيشبرد اهداف متعالى اسلام نمود، جا ندارد كه مسلمانان همه ساله هرچه بيشتر از اجتماع عظيم حج در سرزمين وحى استفاده كنند؟ آيا امروز براى درمان دردهاى مزمن جهان اسلام همچون:
- تفرقه و جدايى
- مسأله افغانستان
- حاكميت قدرت‌طلبان و خود باختگان در كشورهاى اسلامى
- وابستگى سياسى و اقتصادى به بيگانگان
- بى تفاوتى نسبت به خطر صهيونيزم بين المللى
- مظلوميت ملت فلسطين و افغانستان و ده‌ها نمونه از اين قبيل، فرصت و موقعيتى مناسبت‌تر از اجتماع عظيم و ميليونى مسلمانان در حج وجود دارد؟
آيا امروز از تمام ظرفيت حج كه پيامبر عظيم‌الشأن اسلام با هدايت‌هاى الهى به عنوان بهترين فرصت به سهولت در اختيار مسلمانان قرار داد، استفاده كافى مى‌شود؟
آيا وقت آن نرسيده است كه متفكران مسلمان با بيدار كردن ملت‌ها و در نتيجه وادار كردن دولت‌هاى مسلمان زمينه‌هاى درمان دردهاى امت اسلامى را فراهم سازند؟
پى‌نوشتها: