48به طور خلاصه، قربانى سرمايۀ كلان و ارزشمند اقتصادى و معيشتى است براى گرسنگانى كه در سراسر جهان با فقر و تهى دستى دست به گريبانند و از كمبود غذا رنج مى‌برند.
مبارزه با استثمار
نكتۀ ديگرى كه در اقتصاد حج شايان تأمل است اينكه: نبايد موسم حج و بازار اقتصادى آن و يا نذورات و تبرّعات و ساير منابع مالى و معيشتى به صورت ابزار ثروت‌اندوزى در دست معدودى پولدار و استثمارگر باشد. اين موضوع علاوه بر آنكه در طرح‌هاى جامع اقتصادى اسلام همه جا نقش بنيادين ايفا مى‌كند. در حج نيز به دليل اهميت ويژه‌اش لحاظ گرديده است. با چنين فلسفۀ اقتصادى است كه ائمۀ دين عليهم السلام مردم را توجّه مى‌دادند كه هدايا و نذورات كعبه را اگر به مصرف نيازمندان نمى‌رسد و به جيب پولداران و متولّيان وابسته سرازير مى‌گردد، از دادن آن خوددارى كنند و اساساً نذوراتى كه نه در جهت مصلحت مردم فقير و يا مصالح اسلام است مشروعيت ندارد.
سكونى از امام صادق عليه السلام و آن حضرت از قول اميرالمؤمنين عليه السلام نقل كرده كه فرمود:
«لَوْ كَانَ لِي وَادِيَانِ يَسِيلاٰنِ ذَهَباً وَ فِضَّةً مَا أَهْدَيْتُ إِلَى الْكَعْبَةِ شَيْئاً لِأَنَّهُ يَصِيرُ إِلَى الْحَجَبَةِ دُونَ الْمَسَاكِينِ» . 1
«اگر دراختيارمن‌دو وادى‌باشدكه سيل طلاونقره درآن‌جارى شود وموج بزند، چيزى از آن را به كعبه هديه نمى‌كنم؛ چرا كه به دست پرده داران و متوليان مى‌رسد نه به دست نيازمندان و فقيران.»
و نيز در روايتى كه از پيامبر صلى الله عليه و آله و ائمۀ معصوم عليهم السلام رسيده، آمده است:
«إِنَّمَا لاٰ يُسْتَحَبُّ الْهَدْيُ إِلَى الْكَعْبَةِ لِأَنَّهُ يَصِيرُ إِلَى الْحَجَبَةِ دُونَ الْمَسَاكِينِ» . 2
«هديه دادن قربانى براى كعبه استحباب ندارد؛ زيرا به دست پرده‌داران و نگهبانان و متوليان مى‌رسد نه بيچارگان و مستمندان.»
مفهوم اين روايات اين است كه قربانى و نذورات و هدايا و هر منفعت اقتصادى ديگر در رابطه با حج، همانا يارى رساندن به نيازمندان و زدودن فقر و گرسنگى از چهرۀ جامعه اسلامى است و