33
عَمِيقٍ لِيَشْهَدُوا مَنٰافِعَ لَهُمْ وَ يَذْكُرُوا اسْمَ اللّٰهِ فِي أَيّٰامٍ مَعْلُومٰاتٍ عَلىٰ مٰا رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِيمَةِ اْلأَنْعٰامِ فَكُلُوا مِنْهٰا وَ أَطْعِمُوا الْبٰائِسَ الْفَقِيرَ. 1
«در ميان مردم آهنگ حج را صلا ده تا پياده يا سواره، بر شتران لاغر (رهوار) از سرزمين‌هاى دور به سوى تو آيند و شاهد منافع خود باشند و در روزهاى معيّن خدا را ياد كنند كه آنان را از گوشت حيوانات روزى داده است. پس بخوريد از آنها و به مستمندان نيازمند بخورانيد.»
اين آيات، به نكاتى در فلسفۀ حج اشاره دارد:
- ياد خدا كردن و روحيۀ ايمانى و معنوى را تقويت نمودن.
- شاهد منافع خود بودن كه به دليل اطلاق و عدم تقييد به قيد خاص، شامل منافع مادّى و معنوى است و منافع اقتصادى را نيز شامل مى‌شود.
- متعاقب آن، از گوشت قربانى و خوردن و خورانيدن و اطعام به مستمندان سخن گفته است.
ابن عباس در تفسير آيۀ كريمه مى‌گويد:
«منافع الدنيا والآخرة، أمّا منافع الآخرة فرضوان‌اللّٰه تعالى، وأمّا منافع الدنيا فما يصيبون من منافع البُدن والذبائح والتجارات» . 2
«منافع ياد شده در آيه؛ عبارت است از منافع دنيا و آخرت؛ منافع آخرت خشنودى خداوند است و منافع دنيا آن چيزى است كه مردم از گوشت قربانى و تجارت به دست مى‌آورند.»
همانگونه كه آيۀ كريمۀ: لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنٰاحٌ أَنْ تَبْتَغُوا فَضْلاً مِنْ رَبِّكُمْ. . . 3بيانگر است، متعاقب توصيه به تقوا به عنوان ره‌توشۀ آخرت در اين سفر روحانى در آيۀ قبل، به حج‌گزاران تذكّر مى‌دهد كه ضمن انجام عبادت و ذكر خدا و تحصيل ره‌توشۀ تقوا مانعى وجود ندارد كه از منافع اقتصادى و معيشتى نيز بهره گيرند.
مرحوم طبرسى گويد: مفاد اين آيه رخصت دادن به كسب و تجارت، پس از انجام مناسك حج است و اين در روايات ائمۀ معصوم عليهم السلام آمده است. 4و نيز عياشى از امام صادق عليه السلام در تفسير آيۀ فوق چنين روايت كرده است:
«يَعْنِي: الرِّزْقَ إِذَا أَحَلَّ الرَّجُلُ مِنْ إِحْرَامِهِ وَ قَضَى نُسُكَهُ فَلْيَشْتَرِ وَ لْيَبِعْ