25«همانا بهترين وسيلۀ تقرّب به خداوند سبحان (ده چيز است؛ از جمله) . . . حج وعمرۀ بيت اللّٰه الحرام.»
در اين خطبه حضرت، حج و عمره را از جمله راه‌هاى ده‌گانه، و بهترين وسيلۀ تقرب به خداوند مى‌خوانند. حجّى كه سرتاسر اعمالش با نيّت قربة الى اللّٰه برگزار شود به يقين تأثيرى اين چنين خواهد داشت.
حج، بى‌توجهى به زيبايى‌هاى ظاهرى
«وَشَوَّهُوا بِإِعْفَاءِ الشُّعُورِ مَحَاسِنَ خَلْقِهمْ» . (خطبۀ 192)
«عاشقان بيت اللّٰه. . . بر اثر اصلاح نكردن موهاى سر، قيافۀ زيباى خود را زشت گردانيده‌اند.»
حجّاج بيت اللّٰه الحرام پس از طىّ مسافت‌هاى طولانى و سخت، در حالى به بيت خدا مى‌رسند كه موهاى سرشان بلند و در اثر اين پريشانى مو، قيافه‌هايشان نا مرتّب است و بى‌توجّه به آشفتگى ظاهرى، به محض رسيدن به خانۀ محبوب، با همان وضع درهم به زيارت و طواف بيت اللّٰه مى‌شتابند.
حج، بى‌توجّهى به زيبايى‌هاى دنيوى
«وَيَرْمُلُونَ عَلَى أَقْدَامِهِمْ، شُعْثاً غُبْراً لَهُ» . (خطبۀ 192)
«عاشقان بيت الحرام. . . بر پاهاى خود هروله مى‌كنند در حالى كه (بى‌توجّه به مظاهر دنيوى) موهايشان آشفته و بدنهاى پرگرد و غبار دارند.»
در حج، حاجيان زيبايى‌هاى ظاهرى را به دور مى‌ريزند و بى‌توجّه به مظاهر پوچ دنيوى، جلوه‌هاى زيباى خدايى را برگزيده‌اند.
حج‌گزاران، اين حالت آشفته و غبار گرفته را در طىّ سفر حج و براى كسب رضاى خداوند گرفته و زيبايى‌هاى شخصى خود را در اين راه الهى از دست داده‌اند.
حج، دعوت برگزيدگان
«حَجَّ بَيْتِهِ الحَرَامِ. . . وَاخْتَارَ مِنْ خَلْقِهِ سُمَّاعاً أَجَابُوا إِلَيْهِ دَعْوَتَهُ» . (خطبۀ 1)
«خداوندازانسان‌ها شنوندگانى‌را برگزيد (تاباانجام‌حج) سخن‌اوراتصديق كنند.»
در روايات آمده است كه حج در شب بيست و سوم ماه مبارك رمضان كه شب قدر است، مقدر مى‌شود، و در روايتى آمده است: اينگونه نيست كه برخى از مردم تصوّر مى‌كنند كه اگر مال داشته باشند مى‌توانند به حج بروند، چه بسا ثروتمندانى كه بيش از مخارج سفر حج مال دارند، امّا تا زمانى كه خداوند به آنها اجازه ندهد، توفيق حج را به دست نمى‌آورند.
در هر حال، در اين بيانِ حضرت، حج‌گزاران واقعى كسانى هستند كه خداوند متعال آنان را برگزيده و دعوت به حج نموده است.
چند گويى كعبه را كاينك به خدمت مى‌رسم
چون نخواهندت هنوز از دور خدمت مى‌رسان
(نظامى)
حج، زايل كنندۀ شخصيت‌هاى كاذب
«قَدْ نَبَذُوا السّرَابِيلَ وَرَاءَ ظُهُورِهِمْ» . (خطبۀ 192)
«عاشقان بيت الحرام. . . لباس‌هاى خود را كه نشانۀ شخصيت آنها است، درآورند و پشت سراندازند.»
حج‌گزاران با ورود به احرام، شخصيت‌هاى دنيوى را پشت‌سر مى‌اندازند و در مقابل، جز خداوند چيزى را نمى‌يابند. شخصيت‌هاى قومى، شخصيت‌هاى سياسى، شخصيت‌هاى جغرافيايى، شخصيت‌هاى طبقه‌اى، شخصيت‌هاى مالى و اقتصادى، شخصيت‌هاى نظامى و حتّى شخصيت‌هاى علمى كه هر كدام با لباس‌هاى گوناگون و متحد الشكل (يونيفرم) و درجه، نمود برترى و بزرگى و تفاخر هستند، از تن بيرون مى‌شوند و لباس يكرنگ و ساده و سفيد و بى‌آرايش و هماهنگ برتن پوشيده مى‌گردد.
كه ديگر هيچ شخصيتى جز تقوا، خريدار ندارد.
حج، پيروى انبياى الهى
«حَجَّ بَيْتِهِ الحَرَامِ. . . وَاخْتَارَ مِنْ خَلْقِهِ. . . وَوَقَفُوا مَوَاقِفَ أَنْبِيَائِهِ» . (خطبۀ 1)
«دعوت شوندگان به حجّ بيت اللّٰه الحرام، كسانى هستند كه. . . در جايگاه انبيا وقوف مى‌نمايند.»
از آنجا كه بناى دين همۀ پيامبران الهى، بر مبانى توحيد و يگانه پرستى بوده است و از آنجا كه همۀ انبيا به كعبه روى آورده و حج گزارده‌اند و از آنجا كه قدوم همۀ رسولان بارى تعالى در اين مكان مقدّس جايگاهى را ايجاد نموده است، در واقع حج‌گزار در خانۀ خدا پاى بر جاى پاى آن بزرگان گزارده و با حركت در مسير آنان پيروى انبياى الهى از آدم عليه السلام تا خاتم صلى الله عليه و آله را مى‌نمايد.
حج، جايگاه ترويج علوم دينى
«. . . فَأَقِمْ لِلنَّاسِ الْحَجَّ، . . . فَأَفْتِ الْمُسْتَفْتِىَ، وَعَلَّمِ الْجَاهِلَ» . (نامۀ 67)
«پس حج را براى مردم بپادار. . . و فتاواى صادره را به پرسش كنندگان ابلاغ كن و نا آگاهان را آموزش بده.»
از جملۀ منافع بسيار ارزشمند حج، آثار علمى و فرهنگى اين فريضۀ با شكوه الهى است ونقش آن در نشر معارف اهل بيت عليهم السلام و تفقّه در دين در برخى از روايات بيان شده است.
حج، جهاد ناتوانان
«. . . وَالْحَجُّ جِهَادُ كُلِّ ضَعِيفٍ» . (حكمت 136)
«حج جهاد هر ناتوان است.»
به فرمايش حضرت، حج مرتبه‌اى از جهاد است. همانند رزمايشى است نيرومند و قدرت نمايى بى‌نظير. عظمت و وحدت مسلمين را در چشم دشمنان مى‌نماياند و آنان را پيش از هرگونه توطئه و هجمه، از اين خيال شوم و پليد بر حذر مى‌دارد.