30
حج گزارى ايرانيان در دورۀ قاجار
(1210 - 1344ق)
رسول جعفريان
غارتگرى‌هاى اعراب بدوى در بيابان‌ها
در بخش پيشين گذشت كه يكى از عادى‌ترين مشكلات كاروان‌هاى حج؛ اعم از عجم و عرب در مسيرهاى بيابانى، گرفتارى آنان در ميان اعراب غارتگر باديه بود كه دزدى از كاروان‌هاى تجارى و زيارتى را از دو سه هزار سال قبل به عنوان يك درآمد مشروع و يك راه و رسم برگزيده بودند و به گفتۀ نايب الصدر «معتقدند كه راه‌زنى و قافله غارت كردن مباح است» . 1پيش از اين، نمونه‌هايى از اين دشوارى‌ها را به خصوص در راه جبل اشاره كرديم. در اين باره، اطلاعات بيشترى در سفرنامه‌ها وجود دارد كه خود نتيجۀ گسترده بودن اين قبيل حملات و راهزنى‌هاست. تأمين راه به عهدۀ نيروهاى دولتى؛ اعم از عثمانى و حكومت شرفاى مكه و مدينه بوده، ليكن به رغم تلاش‌هايى كه صورت مى‌گرفت، به دليل طولانى بودن راه، دشوارى اسكان نيروهاى نظامى و جز آن، حفظ وحراست از كاروان‌ها، به طور كامل، ممكن نبوده است.
در برخى روستاها، وضع اعراب از نظر «خبث باطن و خونخوارى» به قدرى خراب بود كه عسكر رومى، شب از ترس در قلعه مى‌ماند و درها را به روى خود مى‌بست. 2حتى در برخى منازل، خطر آن اندازه بود كه نيروهاى دولتى «از شرارت