7و اعمال حج را به شيوه‌اى كه مسلمانان خوب فرا گيرند، انجام داد.
نويسندۀ «مَسٰالِك الأَفْهام» نوشته است: 1أَذِّنْ فِي النَّاسِ. . . ؛ يعنى « نادِ فِيهِمْ بِالْحَج ّ» ؛ «آنان را دعوت به حج كُن.»
و افزوده است كه برخى از مفسّران معتقدند: مورد خطاب در آيه، حضرت محمد صلى الله عليه و آله است؛ زيرا آيۀ: وَإِذْ بَوَّأْنَا لِإِبْرَاهِيمَ مَكَانَ الْبَيْتِ. . . 2نمى‌تواند دليل باشد بر اين كه: مخاطب، ابراهيم عليه السلام است؛ چون به گفتۀ علاّمه فاضل جواد كاظمى، نويسندۀ كتاب مسالك الأفهام:
«اِنَّ الْخِطابَ فِي الْقُرآن اِذٰا حَمَلَهُ عَلىٰ اَنَّ مُحَمَّداً هُوَ الْمُخاطَب فَهُوَ اَولىٰ» .
پس مورد خطاب، شخص حضرت محمد است، با توجه به اين كه پيامبر گرامى، پس از دو سال اقامت در مدينه، به اين فرمان مأمور شده و از حضرت صادق عليه السلام هم روايتى در اين باره در كتاب كافى هست. 3پس از نزول آيۀ أَذِّنْ فِي النَّاسِ. . . پيامبر صلى الله عليه و آله هم دستور داد: ندا در دهند كه پيامبر، امسال حج به جا خواهد آورد.
يَأْتِينَ مِنْ كُلِّ فَجٍّ عَمِيقٍ ؛ 4«از راه‌هاى دور، به سوى تو، به مكه آيند.»
لِيَشْهَدُوا مَنَافِعَ لَهُمْ ؛ 5«تا منافع خود را ببينند.» لام در «ليشهدوا» لام مقصود و فايده است.
وَيَذْكُرُوا اسْمَ اللّٰهِ فِي أَيَّامٍ مَعْلُومَاتٍ ؛ «خدا را در روزهاى معلوم ياد كنند.»
به ياد خدا بودن يكى از اهداف اصلى حج است. اگر خوب توجه كنيم، مى‌بينيم كه در تمام اعمال حج، به ياد خدا بودن و نام خدا را به زبان آوردن وجود دارد و هدف اصلى در تمام مراحل، توحيد است و نفى شرك و داشتن اخلاص.
اين است كه پس از لِيَشْهَدُوا مَنَافِعَ لَهُمْ. . . ؛ 6باز جملۀ وَيَذْكُرُوا اسْمَ اللّٰهِ. . . مى‌آيد تا انسان‌ها خدا را فراموش نكنند و به ياد خدا باشند.
گو اين كه زمخشرى گفته است: 7جملۀ وَيَذْكُرُوا اسْمَ اللّٰهِ. . . كنايه از ذبح و نحر است؛ زيرا به هنگام قربانى كردن، «بسم‌اللّٰه. . .» بر زبان جارى مى‌كنيم و به اصطلاح، ذبح همراه با ذكر است؛ يعنى ذكر را گفته و ذبح را اراده كرده است ( \ ذكر لازم و ارادۀ ملزوم) و همين را در اصطلاح كنايه گويند. 8