11
ذَلِكَ وَمَنْ يُعَظِّمْ حُرُمَاتِ اللّٰهِ فَهُوَ خَيْرٌ لَهُ عِنْدَ رَبِّهِ وَأُحِلَّتْ لَكُمْ الْأَنْعَامُ إِلَّا مَا يُتْلَى عَلَيْكُمْ فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنْ الْأَوْثَانِ وَاجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورِ.
«اين است احكام حج و هركس چيزهايى را كه خدا حرمت نهاده، بزرگ و محترم بشمارد، البته مقامش نزد خدا بهتر خواهد بود. و خدا چهارپايان را بر شما حلال كرده، مگر آن‌چه كه براى شما خوانده شد (آن چيزهايى كه در سورۀ مائده گفته شده كه حرام است) پس، از پليدى بت‌ها اجتناب كنيد و از گفتار دروغ و قول باطل دورى گزينيد.»
ابوالبقاء عكبرى، در بحث از اين آيه گفته است: 1«ذلك» خبر است براى مبتداى محذوف؛ يعنى «الأمر ذلك» و منظور اين است كه مناسك و عبادات و آدابى كه براى حج مقرّر داشتيم، اين‌ها بود كه گفته شد و به آنها اشاره شد.
در اين آيه، قرآن مى‌خواهد مردم را به «حرمات اللّٰه» تشويق كند و از انسان بخواهد كه از منهيّات الهى دورى جويد. اين است كه گفته:
وَمَنْ يُعَظِّمْ حُرُمَاتِ اللّٰهِ فَهُوَ 2خَيْرٌ لَهُ عِنْدَ رَبِّهِ كه به قول عكبرى 3«هو» در اين جا ضمير تعظيم است و در واقع بزرگداشت و تعظيم دستورات خدايى، نه تنها نزد خدا خوب خواهد بود، بلكه به قول سيد قطب، 4از نظر وجدان و عقل نيز خوب خواهد بود؛ زيرا دستورات خدايى، حيات اجتماعى انسان‌ها را آرامش مى‌بخشد، جامعه را اداره مى‌كند و به مردم رفاه و آسايش مى‌دهد 5و جالب اين كه در بخش پايانى آيه گفته است:
فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنْ 6الْأَوْثَانِ وَاجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورِ.
كه در واقع «فاء» در فعل «فاجتنبوا» فاء تفريع است و مى‌خواهد بگويد؛ اجتناب از «أوثان» و بت‌ها و دورى گزيدن از سخن باطل، از مصاديق تعظيم حرمات اللّٰه است؛ زيرا اين دو امر ناپسند، در ميان اعراب جاهلى، معمول بود، لذا خدا مى‌گويد: بت پرستى و سخن بيهوده گفتن را كنار بگذاريد؛ زيرا شرك به خدا و پرستش بت، آلودگى باطن و پليدى درونى ايجاد مى‌كند و پاكى و نقاوت دل را از ميان مى‌برد.
خداى بزرگ، پس از تشويق و حث بر تعظيم حرمات، دورى گزيدن از دو چيز را، كه عرب جاهلى بر آنها معتقد بود و اجتناب از آنها براى انسان بسيار مفيد است، دستور