48الموضع الذى كان فيه. . .» ¹ابوبصير روايت كرده كه امام صادق عليه السلام فرمود: «زمانى كه قائم قيام كند، مسجدالحرام را خراب مى‌نمايد تا آن را بر اساس اوليه‌اش بنيان نهد و مقام ابراهيم را به جايى كه بوده، منتقل مى‌نمايد.

بنابراين، امامان شيعه اين تغيير را خلاف و نادرست دانسته‌اند و حكم طواف و نماز را بايد به گونه‌اى دانست كه با سيرۀ رسول خدا صلى الله عليه و آله هماهنگ باشد و اين جابه‌جايى با آن منافاتى نداشته باشد. از اين رو، محدود ساختن مطاف به‌حدّ فاصل بيت و مقام، برخلاف ديدگاه ائمه مى‌نماياند و در نتيجه، محدودساختن محلّ‌نماز به محدودۀ پشت مقام (نه سمتى كه مقام در آن قرار دارد) ، نياز به دليل محكم و قوى دارد كه مفسّر اين تغيير نيز باشد. با توجه به اين نكته اساسى كه ذكر شد، مى‌پردازيم به دو مسألۀ مهمى كه‌مربوط به‌مقام‌ابراهيم است:

1 - طواف در محدودۀ مقام و بيت؛

2 - نماز در نزد و خلف مقام و كيفيت آن.

حكم طواف در فاصله مقام و بيت

از شرائط صحت طواف و مشهور بين فقهاى شيعه است كه مطاف در فاصله بين مقام و بيت است و تجاوز از اين حد، بطلان طواف را در پى دارد. برخى بر اين نظر، ادعاى اجماع كرده‌اند. با اينكه در روايت، مقدار دقيق آن مشخص نشده، فقها اندازۀ دقيق آن را 5/26 ذراع ذكر كرده‌اند كه در تمام جهات، حفظ اين فاصله لازم است.

برخى فقها رعايت اين فاصله را در سمت حِجْر اسماعيل، از پايان حجر مى‌دانند، نه از ديوار كعبه.

در آغاز، اقوال فقها را نقل نموده، به جمع‌بندى آنها مى‌پردازيم و سپس ادلّه هر يك را بيان و نقد و بررسى مى‌كنيم، تا قوّت قول مختار، مشخصّ و معين گردد.

اقوال بزرگان فقهاى شيعه

براى اينكه تاريخچۀ مسأله نيز روشن شود، اقوال بزرگان شيعه را به ترتيب تاريخى ارائه مى‌نماييم:

1 - كتاب فقه الرضا، با اينكه برخى شرائط صحت طواف را (مانند آغاز طواف از حجرالاسود) نقل مى‌كند ²به هيچ وجه شرط طواف را حركت در فاصله بين مقام و خانه قرار نداده است.

2 - شيخ صدوق محمد بن على بن بابويه (م381) در كتابهاى مقنع ³و