34آزاد. حكمت نامگذارى آن به عتيق، اين است كه خانۀ خدا ملك كسى نبوده و از هرگونه ملكيّتى رهاست.
بكّه؛ محلّ گريه و بكاء است. مردم در اطراف آن گريه كرده و از گناهان خود استغفار مى‌كنند.
صفا؛ آدم - ع - برگزيدۀ خدا (مصطفى) بر آن كوه فرود آمد و اسم او بر آن نهاده شد.
مروه؛ چون حوا كه مرأة (زن) است، بر آن فرود آمد، اينجا بدين نام خوانده شد.
منا؛ آنگاه كه جبرئيل - ع - به حضرت ابراهيم نازل شد، گفت: «تمنى يا اِبراهيم» اى ابراهيم هر چه مى‌خواهى تمنّا كن. از اين رو آنجا منا خوانده شد.
عرفه؛ چون جبرئيل به ابراهيم - ع - گفت: دراين سرزمين به گناهان خود اعتراف كن و به مناسك معرفت پيدا كرده، آن را بشناس. اين مكان نام «عرفه» را به خود گرفت. 1قربان؛ قربانى را از آن جهت قربانى گفته‌اند كه موجب تقرّب آدمى به خدا مى‌شود. 2
در روايت نيز آمده است كه «الصلاة قربان كلّ تقى» ؛ «نماز نزديك كننده - وبالا برندۀ - هر انسان با تقوايى است.»
اسرار و مضامين عرفانى حج
بيت ظاهر و بيت باطن
عرفا بيت اللّٰه الحرام را بيت ظاهرى و آشكار خدا در زمين دانسته و قلب انسان وارسته و ولىّ اللّٰه را بيت باطنى مى‌دانند. اگر محوّطۀ كعبه حَرَم است قلب آدمى نيز حرم است اين مطلب متّخذ از روايتى است كه مى‌فرمايد:
«القَلْبُ حَرَمُ اللّٰهِ فَلاٰ تُسْكِن فِي حَرَمِ اللّٰه غَيرَ اللّٰه» ؛ 3
«قلب حرم خداست و در حرم خدا غير او را جاى نده»
دل سراى توست پاكش دارم از آلودگى
صائب تبريزى
* * *
دلم خلوت سراى اوست غيرى در نمى‌گنجد
كه غير او نمى‌زيبد درين خلوتسراى دل
مولوى نيز مى‌گويد:
هر روز به گداى شه دلدار درآيى
جان را و جهان را شكفايى و فزايى