4بايد به اين نكته اهتمام بيشترى بشود كه خداى متعال فقط اراده نفرمود كه همه در مكه، منا و مشعر و عرفات جمع بشوند. چون اگر حركت مردم به اين مناطق اصل قضايا بود مى‌شد همه را در طول زمان، در طول سال آنجا جمع كند. اين كه همه را در يك روز و در يك مجموعه از روزها در آنجا جمع مى‌كند براى چيست؟ اين آن نكته اساسى و مهم است.
بديهى است كه اين براى آن است كه آحاد مسلمانان خود را در كنار يكديگر بيابند. يعنى ملتها احساس وحدت و جماعت و احساس عظمت و شعوب كنند. اگر اين احساس مورد توجه نبود، اين ايام معلومات و معدودات لازم نبود كه در حج مقرر شود. وقتى كه امت اسلام و هر ملتى از ملت‌هاى مسلمان، كسانى از خود را در يك روز به يك نقطه مى‌فرستند تا مدتى با هم اجتماع كنند، اين اجتماع براى چيست؟ اين چيزهايى است كه به تعبير امام صادق - عليه‌السلام -: «يعرف هذا و اشباهه من كتاب الله» اينها را بايد هر مسلمانى از مفاهيم قرآنى اسلام بداند. خداوند متعال از همه ملتها يك جماعتى را دعوت مى‌كند و مى‌گويد بياييد در اين ايام دور هم و با هم باشيد.
همه با هم حركت كنيد 1و همه با هم افاضه و طواف كنيد. اين اجتماع براى چيست؟ مردم دنيا همه با هم جمع بشوند كه همينطور ساكت به صورت هم نگاه كنند و برگردند؟ ! جمع شوند كه اختلافات خود را مطرح كنند؟ اين جمع شدن ملتها در يك نقطه آن هم در يك نقطه مقدس فقط يك فايده و يك معنا مى‌تواند داشته باشد و آن اين است كه جمع شوند دور هم تا دربارۀ سرنوشت امت اسلامى به حيث «امت» ، فكر كنند تا در اين مجمع يك قدم خوب برداشته شود و يك كارى براى آنها بشود.
حالا اگر ملت‌هاى اسلامى پيشرفته بشوند - كه اميدواريم آن روز برسد - وقتى در حج جمع شدند و در خلال اين كنگرۀ مردمى عظيم، از برگزيدگان ملتها يك مجلس مفصل چند هزار نفرى در آنجا درست بشود