41

تاريخ حرم ائمه بقيع

محمد صادق نجمى

در دو مقالۀ گذشته، با بناى حرم بقيع و تحولى كه در طول تاريخ، در اصل اين بناى مقدس به وجود آمده و همچنين با تاريخ ساختمان گنبد و بارگاه با عظمت آن و بانى اصلى و معمارش آشنا شديم، اينك در تكميل همين بحث لازم است دو موضوع ديگر را مورد بررسى قرار دهيم:

1 - بيان تعميرات و اصلاحاتى كه در طول چند قرن، در اين حرمِ شريف، انجام گرفته است.

2 - خصوصياتى كه همانند ساير حرمها در اين حرم نيز وجود داشته و يا ويژگيهايى كه منحصراً اين حرم شريف از آنها برخوردار بوده است.

اميد است آشنايى با اين دو موضوع، همانند اصل بحث، براى خوانندگان عزيز مفيد و سودمند باشد.

اما در مورد تعميرات:

طبق مدارك موجود، با مرور زمان و در مقاطع مختلف در حرم و گنبد و بارگاه ائمۀ بقيع - عليهم السلام - تعميرات و اصلاحاتى به وسيلۀ بعضى از خلفا و سلاطين به عمل آمده است كه به نقل اين موارد و معرفى اين افراد مى‌پردازيم:

تعمير حرم بقيع به وسيلۀ مسترشد بالله

اولين تعمير در حرم بقيع، پس از آن است كه اين حرم در سال 519 ه‍ به صورت گنبد ساخته شده، آنهم به فاصلۀ پنجاه سال پس از احداث اين ساختمان كه به دستور خليفۀ عباسى (مسترشد بالله) انجام گرفت.

سمهودى مى‌گويد: در طاق طرف قبر عباس، اين كتيبه وجود دارد كه: «انّ الأمر بعمله المسترشد بالله سنة تسع عشرة و خمسماة» . ¹

وى سپس مى‌گويد به نظر من، بناى اصلى اين حرم، پيش از اين تاريخ بودهاست. (يعنى صدور اين دستور، نه براى انجام عمل در اصل ساختمان، بلكه هدف از آن، انجام تعميرات و اصلاحات بوده است) .

لازم به ذكر است كه مسترشد بالله بيست و نهمين خليفۀ عباسى است. وى در سال 512 ه‍. پس از پدرش مستظهر باللّه به خلافت رسيده و در سال 529 ه‍. كشته شده است.