41هزار سال قبل از اين، در سياحت‌نامه گفته است (قبلۀ مدينه سوى جنوب افتاده است) و يا بيرونى پيش از ناصر در قانون مسعودى با جام جم به پانزده دقيقه فلكى اختلاف دارد.
مبدأ طول در نظر قدما و متأخرين
مبدأ طول را چنانكه گفته‌ايم، از غايت نقطۀ غربى بنام «هرو» كه «فرو» هم گويند، مى‌گرفتند و آن از جزاير خالدات (كانارى) كه جزاير «سعدا» نيز گويند، مى‌باشد و آن اكنون غير معمور، بلكه مغمور در آب است و بين آن جزاير تا ساحل ده درجه است.
بطلميوس و پيروانش مبدأ طول را از آن جزاير مى‌گرفتند و پس از آنان، چون جزاير نامبرده در آب فرو رفته بود، مبدأ طول را از ساحل بحر مغرب گرفته‌اند، چنانكه علامۀ بيرونى در قانون، مبدأ طول را ساحل گرفته است، لذا براى رفع التباس در جداول طول بلاد مبدأ طول را مقيد كرده‌اند كه:
«جزايرى است» يا «ساحلى است» .
مبدأ طول را از غايت نقطۀ غربى گرفتند؛ چون طول كوكب يعنى تقويم آن به توالى است كه از غرب به شرق است تا ارضيات بر وفق سماويات قرار گيرد. و ديگر اين كه تدوين جداول هم به يك روش خواهد بود و اين كار در تسهيل محاسبه و عدم اضطراب خاطر دخلى به سزا دارد.
قدماى هند مبدأ طول را از منتهاى عمارت در جناب شرق به نام «كنك دز» (دژ گنگ) گرفتند يا به علت اين كه به حسب مكان به آن نزديك بودند، و يا به علت اين كه ازدياد طول موافق جهت حركت اولى است كه از شرق به غرب و در اصطلاح به خلاف توالى است، و از اين حيث باز ارضيات موافق سماويات است، و يا به علت اين كه جهت شرق را چون مطلع انوار است اشرف از مغرب مى‌دانستند، و يا به علت اين كه مشرق را يمين فلك مى‌دانستند و يمين اقوى الجانبين است. و بسيارى از متأخرين رصدخانه خودشان را مبدأ طول در زيجات قرار دادند، و در اين ايام از گرينويچ و از پاريس مى‌گيرند.
پاورقى‌ها:
-