59
سفرنامه مكه حاج محمد تقى جورابچى
ابوجعفر اصفهانى
بخشى از خاطرات حاج محمد تقى جورابچى، يكى از تجار به نام در دورۀ مشروطه، در سال 1363 به چاپ رسيد و به تازگى، چاپ ديگرى از آن، كه همراه نيمۀ دوم آن و اصلاحاتى در بخش چاپ شدۀ نخست بود، به وسيلۀ آقاى على قيصرى به بازار آمد. 1
اين خاطرات مربوط به سال‌هاى 1324 تا 1330 قمرى است و به صورت يادداشت‌هاى روزانه، با هدف ارائۀ اطلاعاتى از زندگى روزانه، تجارت، سفرها و نيز گزارش رويدادهاى مهم نوشته شده است. از اين گزارش‌ها، جز آگاهى‌هايى در بارۀ تاريخ تجارت كه داراى اهميت است، مسائلى از تاريخ مشروطه، به ويژه مشروطۀ تبريز نيز مهم است.
نويسنده جانبدار مشروطه است و اين جانبدارى او به روشنى در نوشته‌اش پيدا است. هرچه هست، اين بخش كتاب، بسيار جالب و حاوى اطلاعات با ارزشى از اوضاع تبريز در جريان جنگ ميان مدافعان ومخالفان مشروطه است.
يادداشت‌هاى ياد شده، در خانوادۀ جورابچى كه از خانواده‌هاى شناخته شده و ماندگار است برجاى مانده و محقق كتاب، هم در مقدمه و هم در پايان كتاب، اطلاعات و تصاوير و نامه‌ها و اسنادى در معرفى اين خاندان درج كرده است.
در اين يادداشت‌ها دو سفرنامۀ كوتاه هم آمده كه جالب است؛ نخست سفرنامۀ عتبات است و ديگر سفرنامۀ مكه كه متن آن را در اينجا ارائه خواهيم كرد.
سفر مكۀ وى، كه آن زمان در تبريز مى‌زيسته، از طريق استانبول، كانال سوئز، ينبع، مدينه و مكه و در بازگشت از جده به سمت طور سينا، بيروت، ازمير، استانبول، باطوم، جلفا و تبريز بوده است.
اين گزارش همانند بسيارى از سفرنامه‌هاى ديگر، حاوى اطلاعاتى است كه به‌طور معمول در يك سفرنامۀ حج درج مى‌شود؛ مسائلى در باره راه، خطرات آن، وضعيت حجاج ايرانى، گزارش كوتاهى از مدينه و مكه به ويژه مراسم حج در عرفات و منا و نكاتى در حاشيه اين زيارت. . .
سفرنامۀ حاضر به رغم آن‌كه خلاصه است، حاوى نكاتى است كه در مجموعه به كار بررسى و تحقيق در امر حج‌گزارى ايرانيان مى‌آيد.
اين مطالب در صفحات 119 تا 128 كتاب آمده و گهگاه برخى از غلطها كه در آن وجود