45[با چيزى مانند عسل] جمع كرده؛ مردى كه حج ندبى انجام دهد كه قبل از آن، حج انجام نداده و مردى كه موى سرش را بسته است.»

سند حديث : محمدبن عبدالجبار، ¹محمدبن اسماعيل بن بزيع، ²على بن نعمان ³و سويد قلاّء ⁴ثقه هستند؛ ليكن ابو سعد مجهول است و در كتب اربعه غير از اين روايت، روايت ديگرى از قلاء، از ابوسعد نقل نشده است. بنابراين، از اين جهت روايت، ضعيف بشمار مى رود. اين سند در وسائل الشيعه ⁵و وافى ⁶به جاى «ابى سعد» ، «ابى سعيد» نقل شده است. مرحوم آيت الله خوئى عقيده دارند كه اگر در سند، ابى سعيد باشد، مشترك ميان ثقه و غير ثقه است؛ زيرا مشترك ميان أبى سعيد قماط ثقه و أبى سعيد مكارى است و قرينه ا ى وجود ندارد كه مراد از آن ثقه باشد. ⁷بنابراين، اين روايت ضعيف است.

دلالت حديث : دلالت روايت بر وجوب حلق بر كسى كه حج انجام نداده، روشن است؛ «يَجِبُ الْحَلْقُ عَلَى ثَلَاثَةِ نَفَرٍ. . . وَ رَجُلٍ حَجَّ نَدْباً لَمْ يَحُجَّ قَبْلَهَا» چرا كه در آن، تعبير «يجب» به كار رفته و ظهور آن در معناى اصطلاحى وجوب است؛ از اين رو، اين روايت حلق را براى كسى كه براى بار اول حج انجام مى دهد، واجب مى شمارد.

ممكن است اشكال شود كه اين روايت، بر وجوب اصطلاحى دلالت ندارد. پاسخ آن است كه گرچه «وجوب» به معناى «ثبوت» است كه اعم از وجوب و ندب اصطلاحى است؛ ليكن هنگامى كه مطلق باشد، ظهور در «لابديت» دارد. ⁸

5. روايت سليمان بن مهران

مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ السِّنَانِيُّ وَ عَلِيُّ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ الدَّقَّاقُ وَ الْحُسَيْنُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ هِشَامٍ الْمُكَتِّبُ وَ عَلِيُّ بْنُ عَبْدِ الله الوَرَّاقُ وَ أَحْمَدُ بْنُ الْحَسَنِ الْقَطَّانُ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمْ قَالُوا حَدَّثَنَا أَبُو الْعَبَّاسِ أَحْمَدُ بْنُ يَحْيَى بْنِ زَكَرِيَّا الْقَطَّانُ قَالَ حَدَّثَنَا بَكْرُ بْنُ عَبْدِ ا اللهِ بْنِ حَبِيبٍ قَالَ حَدَّثَنَا تَمِيمُ بْنُ بُهْلُولٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الْعَبْدِيِّ عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ مِهْرَانَ قَالَ قُلْتُ لِجَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّد (ص) . . . قُلْتُ فَكَيْفَ صَارَ الْحَلْقُ عَلَيْهِ وَاجِباً دُونَ مَنْ قَدْ حَجَّ فَقَالَ لِيَصِيرَ بِذَلِكَ مُوسَماً بِسِمَةِ الْآمِنِينَ أَ لَا تَسْمَعُ الله َ تَعَالَى يَقُولُ لَتَدْخُلُنَّ الْمَسْجِدَ الْحَرامَ إِنْ شاءَ اللهُ آمِنِينَ مُحَلِّقِينَ رُؤُسَكُمْ وَ مُقَصِّرِينَ لا تَخافُونَ» . ⁹

«سليمان بن مهران گويد: به امام صادق (ع) گفتم: چگونه است كه حلق بر او [صروره] واجب شد، بى آنكه واجب باشد بر كسى كه حج انجام داده است؟ امام (ع) فرمود: زيرا به وسيلۀ آن [حلق] علامت افراد داراى امنيت را داشته باشد، مگر نمى شنوى