20

فصل دوم: شرط ايمان

واژۀ «مؤمن» در كلام معصوم‌عليهم السلام؛ از جمله در كلام اميرمؤمنان (ع) در نهج البلاغه، در مقابل «كافر» ، «منافق» و «اهل نفاق» ، «مشرك» ، «مدغل» و گاه در برابر همه و يا برخى از آن‌ها قرار مى‌گيرد. به نمونه هايى از آن‌ها اشاره مى‌كنيم:

- «وَ إِنَّهُ لَا بُدَّ لِلنَّاسِ مِنْ أَمِيرٍ بَرٍّ أَوْ فَاجِرٍ يَعْمَلُ فِي إِمْرَتِهِ الْمُؤْمِنُ وَ يَسْتَمْتِعُ فِيهَا الْكَافِرُ» . ¹

در اين خطبه، مؤمن در برابر كافر قرار گرفته است

- «وَ إِنَّ لِسَانَ الْمُؤْمِنِ مِنْ وَرَاءِ قَلْبِهِ وَ إِنَّ قَلْبَ الْمُنَافِقِ مِنْ وَرَاءِ لِسَانِهِ» . ²

در اين بخش از خطبه، مؤمن در برابر منافق است.

- «الْحِكْمَةُ ضَالَّةُ الْمُؤْمِنِ فَخُذِ الْحِكْمَةَ وَ لَوْ مِنْ أَهْلِ النِّفَاقِ» . ³

در اين حكمت كلمات قصار، مؤمن در مقابل اهل نفاق آمده است.

- «وَ لَا الْمُحِقُّ كَالْمُبْطِلِ وَ لَا الْمُؤْمِنُ كَالْمُدْغِلِ» . ⁴

در اين نامۀ اميرمؤمنان (ع) به معاويۀ بن ا بى سفيان، مؤمن در برابر مدغل اهل دغل و شخص نيرنگ باز قرار گرفته است.

- «وَ لَقَدْ قَالَ لِي رسول الله (ص) إِنِّي لَا أَخَافُ عَلَى أُمَّتِي مُؤْمِناً وَ لَا مُشْرِكاً، أَمَّا الْمُؤْمِنُ فَيَمْنَعُهُ اللهُ بِإِيمَانِهِ وَ أَمَّا الْمُشْرِكُ فَيَقْمَعُهُ اللهُ بِشِرْكِهِ وَ لَكِنِّي أَخَافُ عَلَيْكُمْ كُلَّ مُنَافِقِ الْجَنَانِ عَالِمِ اللِّسَانِ يَقُولُ مَا تَعْرِفُونَ وَ يَفْعَلُ مَا تُنْكِرُونَ» . ⁵

در اين نامۀ اميرمؤمنان (ع) به محمد بن ابى بكر، واژۀ مؤمن در برابر مشرك و منافق قرار گرفته است.

اما در اصطلاح فقهاى عظام شيعه، واژه «مؤمن» به شيعۀ اماميۀ اثنى عشريه اطلاق شده و در برابر «مخالف» قرار مى‌گيرد كه به معناى مسلمان غير شيعه است. به نمونه‌هايى از اين عبارات اشاره مى كنيم:

- علامه حلى: « لا يجوز صرف الزكاة إلى الكافر غير المؤلّفة، و لا إلى غير المؤمن من سائر أصناف المسلمين» . ⁶

روشن است كه علامه در اين سخن، مردم را از جهت مصرف زكات، به سه دسته تقسيم كرده: كافر،