58ايرانى؛ مقصود از اين واژه كه معادل عربى آن «فارس» و جمع آن «فُرس» است، به قومى اطلاق مى شودكه در منطقه ا ى وسيع، شامل فلات ايران ساكن بودند. حدود مرزهاى سياسىِ اين سرزمينِ پهناور در آستانۀ ظهور اسلام كه ساسانيان برآن حكومت مى كردند، عبارت بودند از: ماوراء النهر (رود جيحون) در شمال شرق، رود سند (در پاكستان امروزى) در شرق، بين النهرين (دجله و فرات) در غرب، درياى خزر (مازندران) درشمال و خليج فارس در جنوب. البته در هنگامۀ بعثت رسول الله ايرانيان بسيارى از گذشته دور در اقصى نقاط جزيرۀ العرب همانند يمن، بحرين قديم شامل بخش بزرگى از شرق جزيرة العرب و نيز تعدادى در حجاز مانند جده، مكه و مدينه اقامت داشتند. 1برخى از همين ها بودند كه توفيق درك محضر پيامبر (ص) را يافته و به عنوان نخستين مسلمانان ايرانى شناخته شدند و نامشان در منابع صحابه نگارى همانند «سلمان فارسى» زينت بخش شد.
موالى؛ جمع «مولا» و در لغت به معناى مالك، سرور، مهتر، دوست، و بندۀ آزاد شده و هم پيمان است. 2در اصطلاح تاريخى، موالى به معناى هم پيمان با عرب و يا به معناى آزادشدگان و فرزندان آنها، بيشتر به غير عرب ها يا همان عجم و ايرانيان اطلاق مى شود كه آنان پس از مسلمان شدن، طبق سنت رايج به قبيله‌اى از عرب مى پيوستند و در زمرۀ موالى آنان قرار مى گرفتند. 3مثلاً ايرانيانى كه در نبرد قادسيه مسلمان شده و به قبيلۀ بنى تميم (از عرب شمالى) پيوستند، از موالى آنان محسوب مى شوند. 4
در عصر نبوى مسلمانان بسيارى با عنوان «موالى» شناخته مى شوند كه برخى از آنان ايرانى بودند؛ چنانكه برخى صحابه پژوهان و سيره نويسان تعدادى از صحابۀ ايرانى پيامبرخدا را با عنوان «موالى رسول الله» و يا موالى برخى قبايل عرب شناسانده اند.
ابناء؛ سرزمين كهن و متمدن يمن از بخش هاى مشهور پنجگانه جزيرة العرب و در جنوب آن واقع است كه از حدود هشتاد سال پيش از ظهور اسلام، حكومت آن بنا به دعوت خود يمنى ها به دست ايرانيان افتاد و آنان بر بخش هاى قابل توجهى از آن سرزمين همانند صنعا و مناطق پيرامونى آن حكومت داشتند. با اقامت اين گروه از ايرانيان در آن سرزمين، به تدريج نسلى ايرانى در آن جا پديد آمد كه در منابع به «ابناء يمن» (زادگان ايرانى در يمن) شهرت دارند. 5با ظهور اسلام و در سال هاى پايانى حيات رسول الله (ص) ، ايرانيان مقيم يمن به اسلام گرويدند و حضرت از سوى آنان مورد تفقد قرار گرفت و حكومتِ باذان ايرانى و جانشينانش برآن سرزمين، مورد تأييد پيامبر (ص) قرار گرفت و آنان به عنوان كارگزاران آن حضرت همچون گذشته بر مسؤوليت خود ابقا شدند. گفتنى است برخى از همين ايرانيان، در سال هاى آخر حيات رسول الله (ص) ، طى وفدهايى به مدينه رفته و مسلمان شدند. اما اسلام دسته جمعى وگروهىِ آنان، پس از آن صورت گرفت كه حاكم ايرانى يمن باذان