57
مقدمه
پس از بعثت پيامبرگرامى (ص) از همان آغاز دعوت آن حضرت، افرادى از اقوام و مليت هاى گوناگون ساكن مكه، حقانيت دين مبين اسلام را در يافته و با گرويدن به آن در زمرۀ صحابۀ رسول الله قرارگرفتند. بلال حبشى، صُهَيب رومى از آن جمله ا ند كه در مكه مسلمان شدند. از ميان ايرانيان نيز افراد معدودى كه به دلايلى چون بردگى و يا هم پيمانى با برخى تيره هاى قريش درآن شهر مقدس مقيم بودند، كسانى از آنان مسلمان شده و افتخار صحابى بودن را كسب كردند. با هجرت پيامبر (ص) به مدينۀ منوره معدود ايرانيان ساكن آن شهر نيز همانند ديگر مردم به اسلام گرويدند. شايد برخى تصوركنند كه از ميان ايرانيان جز سلمان فارسى كه گمشدۀ خود را پس از سالها دورى از وطن در آن شهر يافت و در شمار صحابۀ برجستۀ رسول الله (ص) قرارگرفت، آن حضرت صحابۀ ايرانىِ ديگرى نداشته است، اما با ملاحظه در برخى منابع سيره اى، تاريخى و صحابه پژوهى، به تعداد قابل توجهى از صحابۀ ايرانى تبار بر مى خوريم كه برخى حتى پيش از سلمان فارسى مسلمان شده بودند، ليكن تا كنون آنگونه كه بايد شناسانده نشده و غالبا گمنام هستند. آنچه پيش روست، معرفى كسانى است كه در منابع اختصاصى صحابه با منشأ و تبار ايرانى شناخته شده ا ند. اميد است گامِ برداشته شده، تصويرى هرچند ناتمام در اين باره ارائه كرده و زمينۀ مناسبى براى تحقيقات و پژوهش جديد را فراهم نمايد. گفتنى است بررسى در بارۀ اصحاب رسول الله (ص) كه بخشى از تاريخ درخشان صدر اسلام است، ارائۀ چنين نوشتارهايى را توجه پذير مى نمايد.
پيش از پرداختن به صحابۀ ايرانى رسول الله (ص) ، تعريف اصطلاح «صحابى» ، «ايرانى» ، «موالى» و «ابناء» ضرورى است.
صحابى؛ جامعترين تعريف ارائه شده از صحابه در منابع صحابه نگارى چنين است: «من لقى ا لنبى - صلى الله عليه و سلم - مؤمنًا به ومات على الإسلام» ؛ 1يعنى «صحابى كسى است كه در زمان حيات پيامبر (ص) ايمان آورده، او را ملاقات كند و مسلمان نيز از دنيا برود.» 2با اين تعريف برخى ايرانيان در زمرۀ صحابه قرار مى گيرند؛ زيرا افزون بر اينكه تعدادى ايرانى در مدينۀ منوره حضور داشته و پس از مسلمان شدن، شاهد تحولات عصر نبوى و نيز داراى نقش در رويدادهاى صدر اسلام بودند، تعدادى نيز از اقصى نقاط جزيرة العرب؛ مانند يمن و بحرين در سال هاى پايانى زندگى پيامبر (ص) طى وفدهايى (هيئت هاى نمايندگى) همراه برخى قبايل عرب كه بدانان وابسته بودند، نزد پيامبرخدا آمده و مسلمان شدند كه در تعريف عام صحابه مى گنجند.