42فهميده مى‌شود، فرقى بين اضطرار و اختيار هم نيست و تنها كسى كه فرق قائل شده، مرحوم ابن جنيد اسكافى است كه ميفرمايد: «حد مذكور مربوط به حال اختيار است و در حال اضطرار خصوصيت حد از بين مى‌رود و مى‌توان در بقيۀ جاها طواف كرد.» 1قابل توجه است كه نتيجۀ اطلاق روايت نسبت بهحال اضطرار و اختيار - با قطع نظر از دليل خاص لزوم نايب گرفتن است در فرض عدم امكان طواف در حدّ؛ نكتۀ اطلاق اين است كه روايت حكم وضعى است نه تكليفى كه دائر مدار قدرت باشد.
اشكالاتى بر دلالت روايت
ممكن است چند اشكال بر «دلالت» روايت وارد شود؛ مثلاً گفته شود:
* در روايت آمده است:
«كَانَ النَّاسُ عَلَى عَهْدِ رَسُولِ اللهِ (ص) يَطُوفُونَ بِالْبَيْتِ وَ الْمَقَامِ وَ أَنْتُمُ الْيَوْمَ تَطُوفُونَ مَا بَيْنَ الْمَقَامِ وَ بَيْنَ الْبَيْتِ. . .» از ظاهر كلمات فهميده ميشود كه مقام ابراهيم در گذشته جلوتر از محل كنونى قرار داشته و بر حسب بعضى روايات چسبيده به كعبه بوده كه خليفۀ دوم آن را به جايگاه كنونى آورد و اين مخالف آيۀ نماز طواف است كه خداوند متعال فرموده: (وَ اتَّخِذُوا مِنْ مَقامِ إِبْراهِيمَ مُصَلًّى) ؛ 2«از مقام ابراهيم، نمازگاهى براى خود اختيار كنيد.» كه طبعاً ابتداى آن از پشت مقام مى‌شود. پس اگر مقام ابراهيم جلوتر از جاى كنونى بوده، اكنون مى‌شود جلوى مقام هم نماز طواف خواند؛ زيرا مقام در وقت نزول آيه، طبق اين حديث جلوتر بوده، با آنكه از نظر احاديث و فتاوا مسلّم است كه نماز طوافِ واجب را نمى‌توان جلوى جايگاه كنونى مقام خواند.
همچنين لازمۀ اينكه روايت فرموده است: مردمِ زمان پيامبر (ص) «پيرامون خانه و مقام» (هر دو) ، مى‌گشتند و شما امروز «بين خانه و مقام» مى‌گرديد؛ اين است كه مقام ابراهيم در زمان حضرت رسول (ص) ، متصل به كعبه بوده است. حال آنكه اين مسأله قابل التزام نيست، چون مهمترين پرسشى كه به ذهن مى‌آيد اين است كه چرا حضرت رسول (ص) ، خود شخصاً اقدام به قرار دادن مقام در جايگاه اصلى خويش ننمودند. آيا سزاوار نبود كه حضرت (ص) پس از ترميم مسجد، مقام را كه متصل به كعبه بوده در اين