74
منش روحانى و آداب تبليغ
چكيده:
نوشتۀ حاضر دنباله و در واقع بخش دوم مقالۀ «راه هكارهاى انتقال معرفت» است كه در شمارۀ 71 ميقات حج از نظر شما گراميان گذشت. اين بخش كه در يك مقدمه و ده فصل تنظيم و ساماندهى گرديده و هر فصل آن، در بردارندۀ يكى از ويژگى‌هاى لازم و ضرورى براى مبلّغ مكتب شيعه مى‌باشد، در صدد بيان اهميت و جايگاه تبليغ در اسلام و ويژگى‌هاى يك مبلّغِ تربيت شدۀ مكتب اهل بيت: است، با عنوان «منش روحانى و آداب تبليغ مبين» براى تبيين مراتب فوق، به كتاب خدا (قرآن كريم) و سنت (احاديث وروايات پيامبر خدا و ائمۀ هدى:) و بيانات علماى اعلام استناد كرده‌ايم. شيوۀ ما در اين پژوهش و تحقيق، از نوع گردآورى، تصحيح وپژوهش است.
كليد واژه‌ها: منش يا اخلاق، تبليغ و ارشاد، خودسازى وخويشتن بانى، ايمان به هدف، قول وعمل، بلندطبعى و آزادگى، شجاعت و صلابت، خوش رويى، حلم و شرح صدر، صبر و استقامت، تواضح و فروتنى.
مقدمه:
جايگاه تبليغ و مبلّغ در اسلام
دعوت و ارشاد به «ارزش‌هاى اسلامى» و «فرهنگ دين» ، وظيفۀ همگانى و هميشگىِ مسلمانان بوده و داراى اهميت فراوان است.
قرآن كريم بهترين گفتار را دعوت به سوى خدا دانسته است:
وَ مَنْ أَحْسَنُ قَوْلاً مِمَّنْ دَعا إِلَى اللهِ وَ عَمِلَ صالِحاً .1
و برترين امت را امتى مى‌داند كه امر به معروف و نهى از منكر مى‌كنند:
كُنْتُمْ خَيْرَ أُمَّۀٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ. . . .2
دعوت و تبليغ؛ يعنى شناساندن اسلام و ارزش‌هاى دينى و ابلاغ آن‌ها به اعماق فكر و دل مردم. امر به معروف و نهى از منكر؛ يعنى عينيت بخشيدن به ارزش‌هاى اسلامى و برچيدن ضدّ ارزش‌ها از جامعۀ اسلامى. پس تبليغ، مرحلۀ عرضۀ پيام و القاى آن است و امر به معروف و نهى از منكر، تحقّق عينى و خارجى آن؛ زيرا تا معروف و منكر شناسانده نشود، امر و نهى به آن معقول و منطقى نخواهد بود؛ از اين روست كه قرآن مى‌فرمايد:
وَ لْتَكُنْ مِنْكُمْ أُمَّۀٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ أُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ .3
«بايد از ميان شما، گروهى دعوت به نيكى و امر به معروف و نهى از منكر كنند و آن‌ها همان رستگاران‌اند.»
خداوند متعال در اين آيه، فلاح و رستگارى جامعۀ اسلامى را مرهون دعوت به خير و امر به معروف و نهى از منكر دانسته و در سورۀ مباركۀ «عصر» بعد از ايمان و عمل صالح، توصيۀ به «حق» ونيز توصيۀ به «صبر» را عامل رهايى از خودزيانى (وخسران) برشمرده است. تلقّى اسلام از اين مسأله، نشانگر اهميت و جايگاه ويژۀ دعوت و تبليغ در فرهنگ اسلامى است، بدين جهت درآيۀ ديگرى، از هدايتگرى و گمراه كردن انسان‌ها، تعبير به «حيات بخشيدن» و «ميراندن» شده است:
وَ مَنْ أَحْياهَا فَكَأَنَّمَا أَحْيَا النَّاسَ جَميعاً وَ لَقَدْ جاءَتْهُمْ رُسُلُنَا بِالْبَيِّناتِ ثُمَّ إِنَّ كَثيراً مِنْهُمْ بَعْدَ ذَلِكَ فِى الأَرْضِ لَمُسْرِفُونَ .4