75«و هر كس، انسانى را از مرگ رهايى بخشد، گويى همۀ مردم را زنده كرده است و رسولان ما، دلايل روشن براى بنى اسرائيل آوردند، اما بسيارى از آن‌ها، پس از آن در روى زمين، تعدّى و اسراف كردند.»
اگر چه مفهوم ظاهرى اين آيه، همان حيات و مرگ مادى است ولى در روايات متعددى، اين آيه، به حيات و مرگ معنوى؛ يعنى گمراه ساختن يك نفر يا نجات او از گمراهى، تفسير شده است.5
در ترازوى سنجش ارزش‌ها، دعوت و هدايتگرىِ تبليغ و ابلاغ، از همه سنگين‌تر و پربهاتراست؛ از اين رو، پيامبرخدا (ص) هنگام اعزام على (ع) به يمن، به ايشان فرمود:
«يَا عَلِىُّ! لاَ تُقَاتِلْ أَحَداً حَتَّى تَدْعُوَهُ إِلَى الإِسْلاَمِ وَ ايْمُ اللهِ لأَنْ يَهْدِىَ اللهُ - عَزَّ وَ جَلَّ - عَلَى يَدَيْكَ رَجُلاً خَيْرٌ لَكَ مِمَّا طَلَعَتْ عَلَيْهِ الشَّمْسُ وَ غَرَبَتْ. . .» .6
«اى على، با كسى سرِ جنگ نداشته باش؛ مگر اين كه، پيش‌تر او را به اسلام فرا بخوانى. سوگند به خدا كه اگر خداوند توانا يك نفر را به دست تو هدايت كند، براى تو بهتر است از آنچه كه خورشيد بر آن طلوع و غروب مى‌كند.»
و در همين راستا است كه امير مؤمنان (ع) فرمود:
«مَا أَعْمَالُ الْبِرِّ كُلُّهَا وَ الْجِهَادُ فِى سَبِيلِ اللهِ عِنْدَ الأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْىِ عَنْ الْمُنْكَرِ إِلاَّ كَنَفْثَۀٍ فِى بَحْرٍ لُجِّىٍّ» .7
«تمام كارهاى نيك و حتى جهاد در راه خدا، در برابر امر به معروف و نهى از منكر، چون آب دهان در برابر درياى پهناور است.»
بنابراين، دعوت به ارزش‌ها (تبليغ) و پياده كردن آن‌ها در صحنۀ زندگى انسان‌ها (امر به معروف و نهى از منكر) از اساسى‌ترين و ارزشمندترين وظايف امت اسلامى است. اين وظيفه به دوگونه قابل انجام است:
* فردى؛ هر فردى از اعضاى جامعۀ اسلامى، وظيفه و تكليف داردكه مردم را به خوبى‌ها دعوت كند و فرمان دهد و از منكرات و زشتى‌ها باز دارد.
* گروهى؛ علاوه بر اين‌كه همۀ افراد جامعه مسؤول يكديگرند، ضرورى است‌كه گروهى، تحت نظر سازمان و تشكيلاتى، با برنامه‌ريزى دقيق و همه جانبه، به دعوت و تبليغ ارزش‌هاى دينى بپردازند و اجراى ارزش‌هاى دينى را در زندگى مردم به عهده بگيرند. قرآن كريم از اين عده وگروه به نام «امت» ياد كرده است: (وَ لْتَكُنْ مِنْكُمْ أُمَّۀٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ. . .) .
از اين آيه دانسته مى‌شودكه همواره بايد در جامعۀ اسلامى، گروهى آماده و مسلّح به سلاح علم و ايمان وآگاهى و بصيرت باشند و به مسألۀ دعوت و تبليغ مردم همت بگمارند و از اخلاق و عقايد مردم حراست و پاسدارى كنند و با هر منكر و فسادى كه مانع اجرا و گسترش ارزش‌هاى دينى است بستيزند. از همين رو است كه مى‌بينيم با اين‌كه جهاد در اسلام بسيار پراهميت است وجنبۀ حياتى براى مسلمانان دارد و تخلّف از آن ننگ وگناه بزرگ شمرده شده، آنجا كه ضرورت ايجاب نمى‌كند همه در ميدان نبرد شركت كنند، گروهى بايد به فريضۀ جهاد بپردازند وگروهى ديگر احكام و معارف اسلامى را فرا بگيرند و به جنگ ديو جهل بشتابند و وظيفۀ مقدّس تبليغ و نشر احكام دينى را به انجام رسانند. قرآن كريم در اين زمينه فرموده است:
وَ ما كانَ الْمُؤْمِنُونَ لِيَنْفِرُوا كَافَّۀً فَلَوْ لا نَفَرَ مِنْ كُلِّ فِرْقَۀٍ مِنْهُمْ طائِفَۀٌ لِيَتَفَقَّهُوا فِى الدِّينِ وَ لِيُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ. . . .8
«شايسته نيست مؤمنان همگى (به ميدان جهاد) كوچ كنند؛ چرا از هر گروهى از آنان، طايفه‌اى كوچ نمى‌كند (و طايفه‌اى در مدينه بماند) ، تا در دين (و معارف و احكام اسلام) آگاهى يابند و به هنگام بازگشت به سوى قوم خود، آن‌ها را بيم دهند؟ ! شايد (از مخالفت فرمان پروردگار) بترسند و خوددارى كنند!»
امام صادق (ع) در ذيل آيۀ شريفۀ: وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ 9 فرمود: «أَىْ مِمَّا عَلَّمْنَاهُمْ يَبُثُّون»10 يعنى از آنچه به آنان آموختيم به ديگران بياموزند.
امام صادق (ع) همچنين فرمود:
«عُلَمَاءُ شِيعَتِنَا مُرَابِطُونَ فِى ِالثَّغْرِ الَّذِى يَلِى إِبْلِيسُ وَ عَفَارِيتُهُ يَمْنَعُونَهُمْ عَنِ الْخُرُوجِ عَلَى ضُعَفَاءِ شِيعَتِنَا وَ عَنْ أَنْ يَتَسَلَّطَ عَلَيْهِمْ إِبْلِيسُ وَ شِيعَتُهُ النَّوَاصِبُ أَلا فَمَنِ انْتَصَبَ لِذَلِكَ مِنْ شِيعَتِنَا كَانَ أَفْضَلَ مِمَّنْ جَاهَدَ الرُّومَ. . . أَلْفَ أَلْفِ مَرَّۀٍ لأَنَّهُ يَدْفَعُ عَنْ أَدْيَانِ مُحِبِّينَا وَ ذَلِكَ يَدْفَعُ عَنْ أَبْدَانِهِمْ» .11