69بى‌خيالى، رفتارهاى نابهنجار، مصرف مواد مخدر و سيگار، نااميدى، فرافكنى، انكار، جابه‌جايى، فشار روانى، اضطراب، افسردگى، بيمارى‌هاى جسمى؛ مانند بيمارى‌هاى قلبى، گوارشى، تنفسى، افزايش فشار خون، بخشى از پيامدهاى آن مى‌باشد.
8. شيوه‌هاى تيپ‌شناسى و طبقه‌بندى حاجيان.
9. علل بروز ناسازگارى و رفتارهاى نابه‌هنجار در زائران.
گاهى ديده مى‌شودكه بعضى از زائران، پرخاشگرى يا ناسازگارى مى‌كنند. به‌طور معمول، يكى از عوامل عمدۀ آن عدم ارضاى نيازهايشان مى‌باشد. اگر به نيازهاى ارضا نشدۀ زائران بى‌توجهى شود، ممكن است آن‌ها عصبانى و پرخاشگر شوند. در موقعيت‌هايى‌كه به هر دليل امكان ارضاى نيازى وجود ندارد، روحانى بايد با همدلى و صميميت، زائران را نسبت به كمبودها و مشكلات توجيه نمايد و ارزش معنوى صبر را براى آن‌ها توضيح دهد.
اگر توانايى قانع‌سازى را داشته باشيم، زائر به آسانى اين ناراحتى را تحمّل مى‌كند، اما اگر به‌جاى آرام كردن حجاج، آنان را سرزنش كنيم و بگوييم شما براى چه به حج آمده‌ايد يا اين‌كه خداى متعال حج چنين زائرى را قبول نمى‌كند، طبيعتاً زائر آشفته‌تر مى‌شود.
2. مهارت‌هاى ارتباطى و فنون جذب مخاطب
اين مهارت كه موجب افزايش تأثير بر مخاطب و بالا رفتن كارآمدى روحانى در حج مى‌شود، شامل مجموعه‌اى از تكنيك‌هاى رفتارى، گفتارى و چهره‌اى است كه موجب برقرارى ارتباط سازنده و رضايت بخش روحانى با حجاج شده و آنان را به روحانى علاقه‌مند مى‌كند. در واقع با كاربرد صحيح اين مهارت مى‌توان اشخاصى بيزار از روحانيت را به افراد علاقه‌مند به روحانيت تبديل كنيم.
ناگفته پيداست كه مهم‌ترين وظيفۀ روحانيون، تبليغ دين و اصلاح باورها و رفتارهاى مردم است. اين امر بدون برقرارى رابطه ممكن نيست. بر اين اساس ضرورى است همۀ افرادى كه هدف آن‌ها تغيير نگرش ديگران مى‌باشد، با فنون و روش‌هاى ارتباط مؤثر آشنا باشند و آن‌ها را در روابط ميان فردى خود به كار گيرند.
اهداف
اساسى‌ترين اهداف آشنايى با اين مهارت بدين شرح است:
1. ايجاد ارتباط مؤثر و جذاب با حاجيان.
2. افزايش قدرت نفوذ و تأثيرگذارى بر حجاج.
3. علاقه‌مند كردن زائران به حضور در جلسات آموزشى و ارتباط صميمانه با روحانى كاروان.
4. جذب افراد منتقد و كم‌حوصله و كاهش ذهنيت منفى آن‌ها نسبت به روحانيون و نهادهاى دينى.
5. افزايش شأن و محبوبيت روحانيون نزد زائران.
سر فصل‌ها
به منظور تسلّط بر اين مهارت، آموزش مطالب زير ضرورى است:
1. اهميت و فوايد ارتباط سازنده با حجاج.
2. شرايط ارتباط خوب و مؤثر.
3. عوامل مؤثر بر روابط بين‌فردى
4. فنون برقرارى رابطۀ مؤثر.
5. مهارت‌هاى گوش دادن.
6. اصول سخن گفتن.
7. فنون رفع تعارض.
8. شناخت موانع ارتباط سازنده و مؤثر.
9. ايجاد ارتباط در موقعيت‌هاى دشوار.