64
پند و اندرز پيامبر (ص) به قيس بن عاصم
انسانهاى خردمند و با هوش همواره در پى كسب دانش و معرفتاند و در هر مرتبه‌اى از دانش كه باشند باز هم مى‌كوشند تا از افراد لايق و انديشمند بهره ببرند. قيس كه خود مردى حكيم است، همينكه به پيامبرخدا (ص) دست مى‌يابد، همواره در كنار آن حضرت قرار مى‌گيرد و ملتمسانه مى‌خواهد كه از شريعۀ علم نبى بهره گيرد. قيس در جلسۀ نخست پس از مسلمانى‌اش، از محضر پيامبر خدا، تقاضاى پند و موعظه كرد.
«خليفۀ بن حصين گويد: از قيس بن عاصم منقرى شنيدم كه مى‌گفت: بر پيامبرخدا (ص) وارد شدم كه در ميان جماعتى از بنى تميم بود. از آن حضرت موعظه خواستم، فرمود: با آب سدر غسل كن. امرش را اطاعت كردم و به محضرش رفتم. بار ديگر عرض كردم: مرا موعظه فرما تا به آن سود برم. پيامبر فرمود:
«يَا قَيْسُ، إِنَّ مَعَ الْعِزِّ ذُلاًّ، وَ إِنَّ مَعَ الْحَيَاةِ مَوْتاً، وَ إِنَّ مَعَ الدُّنْيَا آخِرَةً، وَ إِنَّ لِكُلِّ شَيْءٍ حَسِيباً، وَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ رَقِيباً، وَ إِنَّ لِكُلِّ حَسَنَةٍ ثَوَاباً، وَ لِكُلِّ سَيِّئَةٍ عِقَاباً، وَ إِنَّ لِكُلِّ أَجَلٍ كِتَاباً، وَ إِنَّهُ يَا قَيْسُ لاَ بُدَّ لَكَ مِنْ قَرِينٍ يُدْفَنُ مَعَكَ، وَ هُوَ حَيٌّ، وَ تُدْفَنُ مَعَهُ وَ أَنْتَ مَيِّتٌ، فَإِنْ كَانَ كَرِيماً أَكْرَمَكَ، وَ إِنْ كَانَ لَئِيماً أَسْلَمَكَ، لاَ يُحْشَرُ إِلاَّ مَعَكَ، وَ لاَ تُحْشَرُ إِلاَّ مَعَهُ، وَ لاَ تُسْأَلُ إِلاَّ عَنْهُ، وَ لاَ تُبْعَثُ إِلاَّ مَعَهُ، فَلاَ تَجْعَلْهُ إِلاَّ صَالِحاً، فَإِنَّهُ إِنْ كَانَ صَالِحاً لَمْ تَأْنَسْ إِلاَّ بِهِ، وَ إِنْ كَانَ فَاحِشاً لاَ تَسْتَوْحِشْ إِلاَّ مِنْهُ وَ هُوَ عَمَلُكَ» . 1
«بدان اى قيس كه با عزّت ذلّت و خوارى همراه است و با زندگى مرگ، و با دنيا آخرت، و با هر چيزى حسابگرى است و با هر چيزى مراقب و نگهبانى است. هر حسنه‌اى را ثوابى است و هر گناهى را عقوبتى و هر مدتى را پايانى. اى قيس، براى تو ناچار رفيقى بايد در قبرت، در حالى كه تو مرده‌اى و او زنده است. اگر رفيق خوبى باشد، تو را گرامى مى‌دارد و اگر بد باشد، تو را تسليم نكبت و عذاب سازد. او جز با تو محشور نخواهد شد و جز با تو برانگيخته نميشود و جز دربارۀ تو از او نخواهند پرسيد و در قيامت جز با او مبعوث نشوى. پس همنشين قبر خود را قرار مده مگر امرى صالح و نكو و شايسته، كه اگر خوب باشد نجاتت دهد و اگر بد باشد براى تو منشأ ترس شود. و آن، عمل و كردار تو است.»
در متن روايت آمده است كه قيس به پيامبر گفت: اى رسول گرامى، اگر اين سخنان شما به