59
امامت بر مردم در نماز جماعت
عبدالله ابن امّ مكتوم، فردى نابينا بوده كه به دستور پيامبر (ص) بر مردم اقامۀ جماعت مى‌كرد؛ زيرا او هم داراى تقوا و ملكۀ عدالت نفسانى بود و هم در نماز قرائتى زيبا داشت و از همين رو، هنگامى كه برخى از ياران پيامبر از ايشان در بارۀ امامت جماعت به وسيلۀ ابن امّ مكتوم پرسيدند: حضرت فرمود:
«يَؤُمُّكُمْ أَقْرَؤُكُم» ؛ 1«بايد با قرائت‌ترين شما بر شما امامت كند.»
و آنگاهكه افراد از پيامبر مى‌پرسيدند: آيا مى‌شود نابينا بر مردم اقامۀ جماعت كند؟ مى‌فرمود: «
إِمَامَةُ ابنَ أُمّ مَكتُوم فَضلٌ لَكُم » ؛ 2«امامت ابن امّ مكتوم فضيلتى است بر شما.»
علاّمۀ حلّى در تذكرۀ الفقها اينگونه نگاشته است:
«أنّ النّبي - صَلَّى اللَّه عليه و آله - استخلف ابن أمّ مكتوم يؤمّ الناس و كان أعمى.
قال الشعبي: غزا النّبي - صلّى اللَّه عليه و آله - ثلاث عشرة غزوة، كلّ ذلك يقدّم ابن أمّ مكتوم يصلّي بالناس» . 3
«پيامبر خدا - كه درود خدا بر او وآلش باد - ابن امّ مكتوم را جانشين خويش ساخت تا بر مردم اقامۀ جماعت كند، در حالى كه نابينا بود. شعبى از قول پيامبر نقل كرده كه پيامبر درسيزده غزوه ابن ام مكتوم را پيش انداخت تا براى مردم نماز جماعت بخواند.»
«قال ابن حجر، رواه جماعة من أهل العلم بالنسب والسيرة، أنّ النبي استخلف ابن أمّ مكتوم ثلاث عشر مدّة في الأبواء وبواط، و ذي العشيرة و غزوته في طلب كرزبن جابر، و غزوة السويق و غطفان و غزوة أحد و حمراء الأسد و نجران و ذات الرقاع و في خروجه في حجة الوداع و في خروجه إلي بدر. . . و كان النبي (ص) يستخلفه علي المدينة، يصلّي بالناس عامّة غزواته، استخلفه علي المدينة في غزوة بني النضير و غزوة الخندق و في غزوة بني قريظة و غزوة بني لحيان» . 4
«ابن حجر و جماعتى از اهل علم كه دانش سيره و نسب را مى‌دانستند، نقل كرده‌اند كه پيامبر (ص) در سيزده غزوه ابن امّ مكتوم را جانشين خويش كرد؛ مانند ابواء وبواط و ذى العشيره و غزوهاى كه پيامبر در جستجوى كرزبن جابر بود و غزوۀ غطفان و اُحُد، وحمراء الأسد و نجران و ذات الرقاع و نيز هنگام رفتن به حج وداع و در جنگ بدر او را براى امامت جماعت در مدينه جانشين خود كردند. . . و نيز پيامبر او را جانشين خويش مى‌ساخت تا در مدينه بماند و در تمام غزوه‌ها بر مردم امامت جماعت كند. همچنين او