10امام باقر عليه السلام فرمود:
«وَ لاَ يَنْبَغِي لِأَحَدٍ أَنْ يَرْفَعَ بِنَاءً فَوْقَ الْكَعْبَةِ» . 1چنانكه بعضى از مفسران در اين باره گفته‌اند:
فَلَمّا كٰانَ هٰذَا الْبَيت أَشرف بُيوتِ الأرضِ وَ أقدمها زَماناً وَ أَكْثَرها فَضيلَة، سُمِّي بِهِ هٰذٰا الإسْم» . 2البيت العتيق
«البيت العتيق» هم در دو جاى قرآن به‌كار رفته است:
وَلْيَطَّوَّفُوا بِالْبَيْتِ الْعَتِيقِ. 3
ثُمَّ مَحِلُّهَا إِلَى الْبَيْتِ الْعَتِيقِ. 4در توصيف خانۀ خدا به «عتيق» ، وجوه مختلفى به شرح ذيل ذكر شده كه ناشى از معانى لغوى آن است.
الف: قديم و كهن
يكى از معانى عتيق در كتب لغت، قديم و كهن است؛ 5چنانكه از امام باقر عليه السلام، در حالى‌كه در مسجد الحرام نشسته بود، پرسيدند: چرا خانۀ خدا عتيق ناميده شد؟ حضرت پاسخ داد:
«إنَّ اللّٰهَ خَلَقَهُ قَبل الْخَلق ثُمّ خَلَقَ اللّٰهُ الأرْضَ مِن بَعدَه فَدَحاها مِن تَحْتِهِ» . 6بنابراين وجه، مفاد اين آيه همان آيۀ إِنَّ أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ 7خواهد شد كه توضيح پيش‌تر گذشت.
ب: حرّ و آزاد
عتيق به معناى آزاد نيز آمده است، اما در اين‌كه كعبه از چه چيز آزاد شده، هم روايات مختلف است هم نظريۀ مفسران، ولى هيچ مانعى ندارد كه همۀ آن‌ها اراده شده باشد:
1. آزاد از ملكيت و رقيت انسان‌ها
از امام باقر عليه السلام سؤال شد: «از چه رو خانۀ خدا را عتيق ناميدند؟» حضرت در پاسخ فرمود:
«زيرا كه خانه آزاد و رها از تملك مردم است و هيچ‌كس مالك آن نيست.» ؛ «لِمَ سُمِّيَ الْبَيْتُ الْعَتِيقَ؟ قَالَ: هُوَ بَيْتٌ حُرٌّ عَتِيقٌ مِنَ النَّاسِ لَمْ يَمْلِكْهُ أَحَدٌ» . 8