17 خطبه نماز در عرفه

نماز در روز عرفه، در نظر محيى‌الدين و علماى اهل سنت، مانند نماز جمعه است، با اين تفاوت كه اگر در نماز روز عرفه خطيب خطبۀ نماز را نخواند نماز مقبول است امّا در نماز جمعه، خطبه‌ها جزو نماز است و بايد خوانده شود. البته محيى‌الدين ايراد خطبه قبل از نماز روز عرفه را از سنت رسول صلى الله عليه و آله دانسته و بر آن تأكيد دارد.

فرق ديگر ميان دو نماز را در جهريه بودن نماز روز عرفه و اخفاتيه بودن نماز جمعه دانسته است. ¹نقش عرفانى و سازنده‌اى كه محيى‌الدين براى خطبۀ نماز عرفه قائل است، عبارت از اين است كه خطيب در اين روز مذكِّر خدا بوده و مردم را به طاعت خدا دعوت مى‌كند و در ضمن خطبه به مردم گوشزد مى‌كند كه آنها تنها براى وقوف به اين محل نيامده‌اند، بلكه اين وقوف وسيلۀ تذكار توقف مردم در روز قيامت در محضر خداوند است. خطيب بايد صحنۀ قيامت و قيام مردم در حضور خداوند را در نظر مردم مجسم كند؛ به‌گونه‌اى كه مردم خود را در محضر خدا بدانند و با اين توجّه عرفانى و احساس حضور در پيشگاه خداوند، به نماز ايستند. ²حال اگر روز عرفه مصادف با روز جمعه باشد، چه بايد كرد؟ آيا نماز جمعه خوانده شود يا نماز ظهر و عصر روز عرفه؟ علماى اهل سنت نظريات متفاوتى داده‌اند؛ بعضى گفته‌اند: جمعه در عرفه واجب نبوده و بعضى گفته‌اند اگر 40 نفر از اهل عرفه حاضر باشند نماز جمعه برگزار مى‌شود و نظريات ديگرى هم داده‌اند.

محيى‌الدين مى‌گويد: از آنجا كه حج نداى الهى است كه در آيه آمده است:

وَاَذِّنْ‌فِى النّاسِ بِالْحَجِّ ؛ «ومردم را براى انجام حج صلا زن.» نماز جمعه نيز نداى الهى است كه: اِذٰا نُودِىَ لِلصَّلٰاةِ مِنْ يَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوا إلىٰ ذِكْرِ اللّٰهِ. . . ؛ ³«وقتى در روز جمعه، به نماز جمعه ندا داده مى‌شود، به سوى نماز برويد.» بنابراين، اين دو آيه با هم مناسبت دارند؛ زيرا هر دو نداى الهى‌اند. پس مى‌شود در روز عرفه نماز جمعه برقرار كرد و بهتر است كه نماز جمعه اقامه شود، نه نماز ظهر و عصر روز عرفه. ⁴آنگاه كه جمعه با عرفه مصادف مى‌شود، در واقع دو عيد به يك روز مى‌افتد و ارزش آن را مضاعف مى‌سازد و سزاوار است كه امام جمعه، به اقامۀ نماز جمعه پردازد