16 زاد؛ عبارت است از آنچه كه انسان به واسطۀ آن تغذيه مى‌كند. در اثر تغذيه قدرت انجام كار حاصل مى‌شود؛ زيرا وقتى انسان تغذيه كند، بدن آرامش يافته و استراحت مى‌كند، به همين مقدار از خدا غافل مى‌گردد. وقتى هم تغذيه فراهم نگردد، آرامش آدمى به هم مى‌خورد و تمام همّ و غمش تحصيل تغذيه شده، باز از خدا غافل مى‌گردد.

نبودش موجب تشويش است و بودش موجب تنبلى و سستى. نه مى‌شود از آن به‌كلّى جدا شد، چون بدن انسان بدان محتاج است و نه مى‌شود بدان اعتماد كرد؛ زيرا موجب تن‌پرورى و غفلت مى‌گردد. بهترين راه اين است كه آدمى در حدّ نياز و به قدر ضرورت از آن استفاده كند. ¹نيابت

نيابت؛ يعنى كسى از طرف ديگرى اعمال حج به جا آورد. در اين صورت عمل حج به حساب منوب عنه نوشته مى‌شود.

محيى‌الدين ابتدا دو نظريه در خصوص جواز نيابت و عدم جواز آن بيان كرده، سپس به ذكر نظريۀ خود پرداخته، مى‌گويد: از نظر من نيابت صحيح است و آن چند قسم است:

الف: نيابت عبد از طرف خداوند.

ب: نيابت خدا از طرف بنده.

بندۀ مؤمن با توجه به درجات ايمانش، نايب حضرت حق مى‌گردد. اين نيابت گاهى عمومى است؛ يعنى هر بنده‌اى در حدّ خود مى‌تواند نايب خداوند سبحان باشد؛ مانند اين ذكر، كه هنگام ركوع نماز خوانده مى‌شود:

«سَمِعَ اللّٰهُ لِمَنْ حَمِدَهُ» ؛

«خداوند شنيد نداى آن كس را كه حمد او را به جاى آورد» .

در اينجا بندۀ مؤمن، نايب خدا در گفتن اين جمله است. در جاى ديگر پيامبر صلى الله عليه و آله نايب حضرت حق، در انجام عمل است؛ مانند اين آيه كه فرمود:

. . . فَأَجِرْهُ حَتّٰى يَسْمَعَ كَلاٰمَ اللّٰهِ. . . ؛ ²