10 2 - قلب عارف، مطاف اسماءاللّٰه

چون قلب عارف و ولى‌اللّٰه، خانۀ خدا است، و خانۀ خدا بايد زائر و طواف كننده داشته باشد، قلب نيز طواف كننده‌هاى گوناگون دارد؛ گروهى آن‌ها، كه پيشتر اشاره شد، خواطر انسانى است كه به دو دستۀ ممدوح و مذموم تقسيم مى‌شوند. دسته ديگر اسماء الهى‌اند كه تماماً ممدوح و مقدس‌اند.

محيى‌الدين بر اين‌اعتقاد است كه: اسماء الهى به دو جهت، طواف كنندۀ قلب عبد مؤمن‌اند:

جهت نخست اينكه: هر اسمى طالب حال خاصى است، وقتى آن حالت از دلِ بندۀ مؤمن سر مى‌زند، آن اسم خاص به جهت مناسبتش با آن حال، به سوى آن مى‌رود كه منشأ آن حالت قلب مؤمن است.

جهت دوم اينكه: در حديث پيشگفته آمد كه قلبِ عبدِ مؤمن گنجايش خدايش را دارد و خدا در دل اوست. طبيعى است كه اسماء اللّٰه همه پيرامون قلبى طواف كنند كه خدا در آن است.

بنابر اين، هر گاه مؤمن خدا را در دل خود حاضر كند، آن‌گاه قلب او مطاف اسماء اللّٰه و فرشتگان خواهد بود. اگر اين حضور در روز بارها تكرار شود، آن طواف نيز بارها تكرار خواهد شد و حج واقعى كه به معناى قصد و تكرار قصد است، حاصل مى‌گردد. ¹3 - اركان كعبه، خواطر قلب

كعبه چهار ركن دارد كه عبارتند از:

1 - ركن حجر 2 - ركن عراقى 3 - ركن شامى 4 - ركن يمانى

محيى‌الدين، معادلِ اين اركان، براى قلب نيز اركانى از خواطر گوناگون قائل شده است؛ زيرا قلب آدمى هيچگاه از اين خواطر خالى نبوده و همواره بر آن‌ها استوار است.

آنها عبارتند از خواطر:

1 - خواطر الهى 2 - خواطر مَلَكى 3 - خواطر نفسانى 4 - خواطر شيطانى

هر يك از اين اركان، مقابل و هم‌تراز يكى از اركان كعبه است: