17وجود آمد و ديگر مسائل را مى‌توان از طريق بررسى اسباب نزول به دست آورد و بديهى است اين بررسى و پژوهش، ما را در فهميدن مقصودِ آيه يارى مى‌كند و نيز هرگونه شبهه و اشكالى را كه در فهم آن پيش آيد، بر طرف مى‌سازد و در نتيجه، توهّمى را كه - برخى مى‌گويند - ظاهر آيه ايجاد مى‌كند، از ميان برمى‌دارد و آن توهّم اين است: «سعى واجب نيست، نه حج بر آن بستگى دارد و نه عمره، بلكه سعى مباح است و حاجى و يا شخص به جاى آورندۀ عمره، در انجام و يا ترك آن مختار است» .

آرى، اگر ما سبب نزول را بشناسيم، اين شناخت، موجب شناخت ما نسبت به سبب و مقصود و معناى آيه مى‌شود و يا اين‌كه دست كم ما را به شناخت آنها نزديك مى‌كند.

چندين سبب براى نزول آيه بيان شده است كه ما آنها را به صورت زير خلاصه مى‌كنيم:

1 - تمام مردم به صفا و مروه طواف مى‌كردند و زمانى كه خداوند از طواف خانه ياد كرد و از صفا و مروه در قرآن نام نبرد، آنان گفتند: ما به صفا و مروه طواف مى‌كرديم و خداوند فرمان طواف خانه (كعبه) را فرو فرستاد و از صفا ياد نكرد.

پس آيا اگر ما به صفا و مروه طواف كنيم، اشكالى دارد؟ و يا اين‌كه - همان‌گونه كه از انصار نقل شده است: - ما نتها به طواف خانه مأمور شده‌ايم و نه به طواف ميان صفا و مروه! لذا خداوند اين آيه را فرو فرستاد: إِنَّ الصَّفَا وَالْمَرْوَةَ مِنْ شَعَائِرِ اللّٰهِ.

2 - در فروع كافى، در حديث حج پيامبر صلى الله عليه و آله از امام صادق عليه السلام نقل شده كه فرمود:

«مسلمانان گمان مى‌كردند كه سعى ميان صفا و مروه، چيزى است كه مشركان آن را ساخته و پرداخته‌اند. از اين رو، خداوند اين آيه را فرو فرستاد: إِنَّ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةَ مِنْ شَعَائِرِاللّٰهِ . پيامبر صلى الله عليه و آله پس از آن‌كه خانه را طواف كرد و دو ركعت نماز طواف را به جاى آورد، اين آيه را قرائت كرد: إِنَّ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةَ مِنْ شَعَائِرِ اللّٰهِ. . . و فرمود: من به آنچه خداوند آغاز كرده است، آغاز مى‌كنم. ¹3 - سبب نزول آيه همان چيزى است كه از انس بن مالك نقل شده كه گفت: ما مى‌ديديم كه صفا و مروه از كارهاى دوران جاهليت‌اند و زمانى كه دوران اسلام شد، ما از آن دو خوددارى