28آشنا شوند و به تبادل ديدگاه‌ها و تجربه‌ها بپردازند و يگانگى خود را بر ديگر يگانگى‌ها؛ نظير وابستگى‌هاى مختلف تاريخى، اجتماعى و فرهنگى چيره سازند.
احمد شلبى از تجربۀ خويش در حج اطلاعات ارزنده‌اى ارائه مى‌دهد و به نقاط زيرا اشاره مى‌كند:
- حج گردهمايى مسلمانان است كه در آن نمايندگانى برگزيده نشده‌اند كه برحاجيان احساس برترى كنند و به جدال بپردازند بلكه در به روى هركس كه بتواند در اين گردهمايى بزرگ شركت كند باز است.
بنابراين، حاجيان نمايندگان تمامى شهرها و حتى تمامى روستاها هستند و نيز از جانب همۀ فرهنگ‌ها و طبقات نمايندگى مى‌كنند.
- از آثار حج، آشنايى طوايف مختلفى است كه از چهار گوشۀ جهان اسلام آمده‌اند.
هر زمان كه در حال انجام اين فريضه بودم و با دوستان از اين‌جا و آن‌جا مى‌نشستم، به بررسى مشكلات جهان اسلام مى‌پرداختيم. 1- از آثار مهم حج كه من از طريق ارتباط با كشورهاى مختلف در جهان اسلام به عمق آن پى بردم آن است كه در بسيارى از اين كشورها، براى نام «حاجى» كه نام كسى است كه اين فريضه را انجام داده باشد، ارزش خاصى قائلند. اهميت اين نام به آن‌جا مى‌رسد كه حتى پسران آن را از پدران و اجداد خود به ارث مى‌برند، چنان‌كه اين موضوع در كشورهايى چون اندونزى، مالزى و سودان رايج است. شخصى‌كه به حج رفته و سپس اين نام را پيدا كرده است، هرگز فراموش نمى‌كند كه بايد به پاكى و درستكارى روى آورد تا سزاوار اين نام باشد. 2مفاهيم مختلف سياسى كه اين پديده در جامعۀ اسلامى آنها را در خود دارد، ويژگى‌هاى خاص اين جامعه را در بر دارد؛ زيرا سياست يك بنياد مستقل و جدا از ساير جوانب و ابعاد زندگى فردى و اجتماعى نيست بلكه سياست در ضمن يك عمل فراگير و داراى ابعاد مختلف قرار دارد كه اين عمل به شيوۀ سياسى اسلامى بعد توحيدى مى‌دهد.
از اين‌جا متوجه خواهيم شد كه برخى از تحليل‌گران و پژوهشگران در فهميدن مفاهيم حج در دو موضوع دچار خطا شده‌اند:
1 - موضوع نخست اين كه سعى مى‌كنند حج را به پديده‌اى صرفاً تعبدى مبدل