45در جهت تأمين تداركات آن حمل و نقل گردد، تأثير بسيار عميقى در اقتصاد كشورهاى اسلامى خواهد داشت. عمده نياز زائران مى‌تواند از كشورهاى اسلامى و به وسيلۀ شركت‌ها و بخش‌هاى اقتصادى مسلمين و دولت‌هاى اسلامى تأمين گردد و در اين صورت روا نيست كالايى كه امكان تهيه آن از كشورهاى اسلامى وجود دارد، از كشورهاى ديگر تهيه شود. مانند گوشت و مرغ كه عمدتاً (در موسم) از كشورهاى غربى خريدارى و مصرف مى‌شود كه علاوه بر جنبۀ اقتصادى خالى از شبهات شرعى هم نيست. اگر كشورهاى اسلامى با برنامه‌اى سنجيده و حساب شده با يكديگر همكارى داشته باشند، مى‌توانند بسيارى از اين نوع كالاها را خود تهيه و با آرم و نشان كشور اسلامى عرضه نمايند. در چنين صورتى است كه آثار كلان اقتصادى حج در مجموعۀ جامعۀ اسلامى نمودار مى‌گردد و ميليون‌ها نفر از دست‌اندركاران توليد بهره مى‌برند و توان اقتصادى مسلمين كه زيربناى بسيارى از مسائل ديگر است، بالا مى‌رود. تشكيل بازار مشترك اسلامى در حج بهترين فرصتى است براى كشورهاى مسلمان تا اين پيوند و مشاركت اقتصادى در طول سالها پابرجا بماند و بدان وسيله با فقر و بيكارى كه دو عامل عمدۀ مفاسداند مبارزه شود. تأثير چنين پروژه‌اى بر ساير ابعاد زندگى مسلمين چون بعد فرهنگى و سياسى غير قابل انكار است. در عصرى كه دشمنان اسلام براى جهانى‌سازى كشورها با هدف وابستگى دائم ملّت‌ها تلاش مى‌كنند، مسلمين مى‌توانند براى جهانى شدن مكتب و آرمان خود با اهداف انسانى و الهى با يك عزم عمومى گام بردارند و وحدت امّت را پايه‌ريزى كنند. جمعيت‌ها و تشكّل‌هاى بين‌الملل اسلامى مى‌بايست در اين راستا حركت كنند و به صرف شعار و اجلاس و تعارفات بسنده نكنند.
قربانى از منابع اقتصادى حج
همه ساله در موسم حج ميليون‌ها رأس دام طبق سنّت اسلامى و احياى خاطرۀ ابراهيم و اسماعيل با هدف معنوى و معيشتى قربانى مى‌شود. قربانى علاوه بر جنبۀ معنوى آن، كه نمادى از فداكردن و فدا شدن در مسير رضاى الهى و وسيلۀ تحصيل تقوا و تقرّب و نزديكى به خدا و ذبح كردن و سربريدن تعلّقات مادّى در