42اسلام هستند كه انبوه ثروت و ارز مسلمين را به تاراج مى‌برند و به كمپانى‌ها و كارخانه‌ها و جيب سرمايه داران بيگانه مى‌ريزند درست همان وضعى كه در كشورهاى اسلامى مى‌گذرد. توليدات و صادرات خارجى بازار مسلمين را پر مى‌كند و بازار توليدات داخلى به هر دليل كساد مى‌شود و وابستگى و دنباله روى روز افزون مى‌گردد. جا دارد كه كشورهاى اسلامى و دولت‌ها و ملّت‌ها و برنامه‌ريزان اقتصاد بيدار شوند و به اين امر بينديشند و در بازار مصرف تجديد نظر كنند و تا آنجا كه ممكن است از فراورده‌هاى خودى مصرف كنند و از تجمّل و تنوّع‌گرايى در مصرف به ساده زيستى و معيشت عادلانه برگردند و در بالا بردن سطح علم و هنر و حرفه و توليد بكوشند تا استقلال اقتصادى به دست آورند و بازار حج مى‌تواند در اين بيدارى و تحوّل نقش‌آفرين باشد.
تذكار چند نكتۀ مهم
1 - هدف اصلى و علّت غايى در هر عبادتى - از جمله حج و عمره - همانا توجّه به خدا و طلب قرب او و تحصيل آخرت است. اين مقصد اساسى را هرگز نبايد با اغراض دنيوى و اهداف مادّى كمرنگ ساخت. بنابراين، هرگاه از آثار مادى و كسب و تجارت و اقتصاد و معيشت سخن به ميان مى‌آيد، جنبۀ آلى دارد نه استقلالى؛ زيرا در اسلام، ماديات مقدمۀ معنويات است و دنيا مقدمۀ آخرت. از اين رو در روايات آمده است:
«الْحَجُّ وَ الْعُمْرَةُ سُوقَانِ مِنْ أَسْوَاقِ اْلآخِرَةِ اللَّازِمُ لَهُمَا مِنْ أَضْيَافِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِنْ أَبْقَاهُ أَبْقَاهُ وَ لاٰ ذَنْبَ لَهُ وَ إِنْ أَمَاتَهُ أَدْخَلَهُ الْجَنَّةَ» . 1
«حج و عمره دو بازارند از بازارهاى آخرت، آن كس كه به اين دو تمسك جويد در زمرۀ ميهمانان خدا است اگر او را زنده بدارد گناهى براى وى باقى نگذارد و اگر بميراند او را در بهشت برين جاى دهد.»
به همين دليل از كسانى كه حج را وسيلۀ تفرّج و تجارت و تكدّى قرار داده‌اندنكوهش شده است. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله در روايتى كه از آيندۀ روزگار خبر مى‌دهد، دربارۀ كسانى كه حج را وسيلۀ مقاصد مادّى قرار داده‌اند، با لحن انتقادى فرموده است: