26 2 - نيّت

معلوم است كه در شريعت اسلام، نيّت در هر عبادتى شرط است و حج از شمار عباداتى است كه جز با نيّت صحيح نيست. در اين باره اشكال و شكى نيست.

بحث فقها در جنبۀ نيّت است، كه نيّت احرام است يا خروج به طرف مكه يا نيّت نوع (تمتع، اِفراد يا قِران) يا جمع ميان نيّت نوع و نيّت هر يك از افعال حج؟

صاحب جواهر وجوه متعددى را از فقها نقل كرده و سپس اين قول را برگزيده است كه نيّت نوع است. ¹در موسوعۀ فقه على‌بن ابى‌طالب، نصّى از امام به نقل از مسند زيد آورده كه فقهاى سنّت از آن «نيت نوع» را استفاده كرده‌اند. امام عليه السلام فرمود:

«هركس حج نگزارده است، مى‌تواند عمرۀ تمتع به جاآورد يا اگر بخواهد قِران يا اِفراد گزارد.» ²اما در اين حديث، حكم مختصر كسى آمده كه حج به جانياورده‌است و مى‌فهماند كه امام عليه السلام در صدد امر ديگرى جز نيّت است؛ زيرا وجوب نيّت در عبادت واجب و مستحب، بر كسى كه حج بسيار بجا آورده و مى‌خواهد حج جديد مستحبى به جا آورد يا كسى كه حج نرفته و اولين بار است كه حج مشرّف مى‌شود، ثابت است.

3 - وجوب حج برزن، گرچه همراهش محرم نباشد

عبداللّٰه بن جعفر در قرب‌الاسناد، از حسين‌بن علوان از امام صادق عليه السلام نقل مى‌كند كه ايشان از قول پدرش، امام باقر عليه السلام فرمود:

«على عليه السلام مى‌فرمود: اگر همراه زنى كه براى اولين بار به حج مى‌رود، محرم يا شوهرش‌نباشد، بلكه گروهى صالح باشند، اشكالى ندارد.» ³در وجوب حج بر اين زن، گمان وى به امنيّتش كافى است؛ زيرا اگر امنيت داشته و در گروه (كاروان) ، معتمدانى باوى باشند، مستطيع خواهد بود، چنان كه در جواهر گفته است. ⁴مفهوم فرمايش على عليه السلام و ديگر روايات اين بحث، آن است كه اگر ترس از راه بر او چيره شود، حج گزاردن بر او واجب نيست.

4 - حج خردسال و برده

در فقه معروف است: حج بر خردسال و برده واجب نيست و اگر يكى از اين دو حج به جاآورد، به هنگامى كه خردسال، بالغ شود و برده آزاد گردد، مجزى از حَجّة الإسلام نيست. دراين باره