10بازگرداندن جهان انسانى به تاريخيت معنوى و فطرى خويش است.
حجّ، نماد جامع اسلامِ سيستمى و جهانشمول
آنچه تاكنون بيان شد، در واقع مى‌بايست مدخلى براى ورود به موضوع اصلى اين نوشته تلقى شود.
به گمان نگارنده، حضرت امام‌خمينى قدس سره در پيام‌هاى حجِّ خويش، كوشيده‌اند جلوه‌هايى مهمّ از اسلام سيستمى و جهانشمول را ارائه دهند. در اين فصل به نمونه‌هايى از اين رويكرد امام راحل قدس سره اشاره خواهيم كرد:
1 - «اسلام داراى فرهنگ غنى انسان‌ساز است كه ملتها را بى‌گرايش به راست و چپ و بدون در نظر گرفتن رنگ و زبان و منطقه به پيش مى‌برد و انسانها را در بُعد اعتقادى و اخلاقى و عملى هدايت مى‌كند و از گهواره تا گور به تحصيل و جستجوى دانش سوق مى‌دهد. اسلام در بُعد سياسى، كشورها را در همۀ زمينه‌ها، بدون تشبّث به دروغ و خُدعه و توطئه‌هاى فريبنده، به اداره و تمشيت حكومت سالم هدايت مى‌كند و روابط را با كشورهاى ديگرى كه به زيست مسالمت‌آميز و خارج از ظلم و ستمكارى متعهّد هستند محكم و برادرانه مى‌كند، اقتصاد را به صورتى سالم و بدون وابستگى به نفع همگان در رفاه همۀ مردم، با اهمّيت به مستمندان و ضعيفان بارور مى‌كند و براى رشد بيشتر كشاورزى و صنعت و تجارت كوشش مى‌نمايد و در بعد نظامى به همۀ كسانى كه صلاحيّت دفاع از كشور را دارند براى مواقع اضطرارى تعليم نظامى مى‌دهد و در اين مواقع بسيج عمومى اختيارى و احياناً اجبارى مى‌كند. و در حال عادى براى دفاع از مرزها و تنظيم شهرها و ايمنى جاده‌ها و حفظ نظم و انتظام، نيروى مؤمن ورزيده تربيت مى‌كند.» 12 - «در لبيك، لبيك، نه بر همۀ بتها بگوييد و فرياد «لا» بر همۀ طاغوت‌ها و طاغوتچه‌ها كشيد و در طوافِ حرم خدا كه نشانۀ عشق به حق است دل را از ديگران تهى كنيد و جان را از خوف غير حق پاك سازيد و به موازات عشق به حق از بت‌هاى بزرگ و كوچك طاغوت‌ها و وابستگانشان برائت جوييد كه خداى تعالى و دوستان او از آنان برائت جُستند و همۀ آزادگان جهان از آنان برىء هستند. و در لمس حجرالأسود بيعت با خدا بنديد كه با دشمنان او و رسولانش و صالحان و