36احترام كرد؟ آيا طواف، تنها چرخيدن برگِرد چنين خانه‌اى است؟ اين يك الزام جديدى نيست كه به جاى بتهاى قابل انتقال، سنگهاى ثابتى را احترام نماييد، بلكه عصيان بر بت پرستى است و بُعد رمزى و نمادين دارد؛ رمزى كه هدف از آن، تربيت انسان و مسلمانان مترقى در برخورد اسلام با واقعيّتهاى عينى و زندگى است و ما بايد آن را بشناسيم و به ابعاد آن آگاه گرديم.
چگونه بايد به چنين رازى از حج، پى‌ببريم؟
ما به عنوان يك مسلمان در شهر يا روستاى خود، براى خدا خانه‌اى بنا مى‌كنيم و نام آن را مسجد قبيله، مسجد محلّه و يا مسجد شهر مى‌گذاريم و با مرزبنديهاى خانوادگى، منطقه‌اى و قومى، مساجد را از يكديگر جدا ساخته، هر مسجدى را به يك خانواده، قبيله، فاميل، عرب و عجم اختصاص مى‌دهيم و خود را در يك چهارچوب تنگ فكرى، و نه يك بينش باز فكرى نسبت به تمام انسانها، محدود مى‌نماييم.
اما كعبه خانۀ قابل احترامى است كه خداوند آن را مايۀ قيام و زندگى تمام انسانها، بدور از رنگ، فرهنگ و جغرافيايى خاص، قرار داده است و در حقيقت آن را يك خانۀ الهى و بين‌المللى به حساب آورده تا هر مسلمانى آن را خانۀ شعار و مقصد خود بداند؛ از اين رو خداوند به مسلمانان دستور مى‌دهد: در هر كجا كه هستيد به سوى آن توجه كنيد؛ «اى پيامبر، به سوى مسجدالحرام توجه كن و شما مسلمانان هم هر كجا بوديد به سوى آن رو گردانيد» 1؛ چرا كه اين خانه بايد مركز وحدت، كنگرۀ جهانى و محل تجمع تمام مسلمانان از هر نژاد و ملّتى باشد.
حال راز ديگرى از حج را مد نظر قرار مى‌دهيم و طواف در اطراف خانۀ خدا را به عنوان يك عبادت در نظر مى‌گيريم.
ما در خانه و زندگى طبيعى خود، خدا را بطور فردى پرستش مى‌كنيم و بالاتر از اين، عبادت را به صورت جماعت انجام مى‌دهيم و اندكى در افزايش افراد، توسعه يا تضييق قائل مى‌شويم ولى عبادت از حدود تنگ فردى و اجتماعى خود فراتر نمى‌رود.
در چنين عبادتى، تمام امّت اسلام در سطح جهانى و انسانى، مورد توجّه نيست.
اكنون عبادت طواف را مورد نظر قرار مى‌دهيم، اين عبادت برگرد خانۀ خدا، در سطح تمام امّت اسلام و جهان مى‌باشد و همۀ مسلمانان، به عنوان يك ملّت، در آن شركت دارند. در طواف خانۀ خدا يك عبادت عمومى است، نمايندگان تمام