48
حتى طرحك النواة فانها تصلح لشيء و حتى صبك فضل شرابك.» 1
و در حديثى از بشر بن مروان حكايت شده كه گفت:
«دَخلنا على ابي عبداللّٰه عليه السلام فدعى برطب فاقبل بعضهم يرمى بالنوى قال فامسك ابوعبداللّٰه عليه السلام يده فقال: لا تفعل إنّ هذا من التبذير و اللّٰه لا يحب الفساد.» 2
بدون شك وضعيتى كه ذبح قربانى حج تمتع در زمان ما دارد كه موجب اتلاف (دفن يا سوزاندن) تعداد بسيار زيادى از قربانى‌ها مى‌شود مصداق قطعى اسراف است زيرا چنانكه گفته شد تطبيق مفهوم بر مصاديق آن يك امر عرفى است (حتى اگر مفهوم مزبور يك مفهوم شرعى بوده و شارع حدود و ثغور آن را مشخص كرده باشد) و عرف بر اسراف بودن چنين اتلافى گواهى مى‌دهد بنابراين آنچه بعضى از نويسندگان گفته‌اند و در صدق اسراف بر اين مورد، تشكيك كرده‌اند، به هيچ وجه صحيح نيست. 3شبهه‌اى كه در اينجا ممكن است مطرح شود اين است كه اسراف در امر حج مبغوض شارع نيست و در واقع مسأله حج، استثنايى بر حرمت اسراف است. 4در تاييد اين شبهه ممكن است به روايتى از ابن ابى يعفور استناد شود كه از امام صادق عليه السلام نقل مى‌كند كه آن حضرت از پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه و آله نقل نموده كه فرمود:
«ما من نفقة احبّ الى اللّٰه عزوجل من نفقة قصد و يبغض الاسراف الاّ فى الحج و العمرة. . .» هيچ نفقه و هزينه‌اى در نزد خداوند محبوبتر از هزينه‌اى نيست كه در حدّ اعتدال و ميانه‌روى مصرف گردد و اسراف مبغوض است مگر در حج و عمره. 5پاسخ: ظاهر از روايت فوق اين است كه در مخارج حج، خروج از حدّ اعتدال مبغوض شارع نيست بدين معنى كه بر حاجى لازم نيست همچون مخارج ديگر بر حدّ وسط اقتصار كند بلكه اگر دست خود را باز گذاشته و در مخارج حج مانند تهيه زاد و توشه و هديه و سوغات از حدّ وسط خارج شود مرتكب كار حرامى نشده است بنابراين بدون شك مقصود از روايت اين نيست كه اگر حاجى مال خود را در راه حج ضايع كند بدين صورت كه مثلاً آن را دور بريزد يا بسوزاند و يا اينكه براى اطعام ده نفر به اندازۀ صد نفر غذا تهيه نمايد كار حرامى مرتكب نشده و اسراف نكرده است.