10

حج و رهبرى

محمّدتقى رهبر

از جمله مسائلى كه به نحو عميق و گسترده‌اى با حج و ريشه‌هاى تاريخى آن در ارتباط است، مسألۀ رهبرى يا «امامت و ولايت» است. شايان تأمل است كه واژۀ «امام» با بار معنوى و جايگاه والايى كه دارد، براى نخستين بار در قرآن كريم براى حضرت ابراهيم خليل عليه السلام عنوان شده است:

وَاِذِابتلىٰ إبراهيمَ رَبُّه بِكلماتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قٰالَ اِنّي جاعِلُكَ لِلنّاسِ إماماً. . . ¹و آنگاه دربارۀ تنى چند از پيامبران بزرگ، از فرزندان ابراهيم مطرح گرديده است وَجَعلْناهُمْ أئِمَّةً يَهدُونَ بِأَمْرِنا. . . ²و نيز در موارد ديگرى كه ريشه در فرهنگ ابراهيمى دارد.

بدين ترتيب، اگر ابراهيم بنيانگذار حج در برهه‌اى خاص از تاريخ بشر بود، همو طلايه‌دار امامت و نخستين كسى است كه بدين منصب مفتخر گرديد و امام و اسوۀ پيامبران بعد از خود شد.

ناگفته نماند كه «امام» و «ائمه» به مفهوم لغوى، دربارۀ پيشوايان ضلال گمراه نيز كاربرد دارد كه با اين مفهوم خارج از بحث فعلى ما مى‌باشد؛ مانند آيۀ: فَقٰاتِلُوا أئِمَّةَ الكُفْرِ. ³وَجَعَلناهُم أئِمَّةً يَدْعون اِلَى النّارِ. ⁴

1 - شأن و منزلت امامت

چنانكه از آيات قرآن و روايات معصومين عليهم السلام به‌دست مى‌آيد، امامت حق بزرگترين موهبتى است كه خداوند به جمعى از بندگان خالص و برگزيدۀ خود اعطا