52وهوالاظهر الاشهر بين علمائنا. . .

ويدلّ عليه مارواه ثقةالاسلام عن محمد بن مسلم. . . ¹23 - مرحوم طباطبايى (م 1231) در رياض المسائل مى‌نويسد:

وان‌يكون طوافه بين‌المقام والبيت مراعياً قدرها بينهما من جميع الجهات مطلقاً على المشهور بل قيل كاد ان يكون اجماعاً و فى الغنية الاجماع عليه صريحاً للخبر عن حدّ الطواف. ²و لازم است كه طواف او بين مقام و خانه باشد، در حالى كه لازم است اين مقدار را در تمام جهات به طور مطلق (حتّى در جهت حجر اسماعيل) بنابرقول مشهور مراعات كند. بلكه گفته شده كه اميد است مسأله اجماعى باشد و در غنيه بر آن صريحاً ادّعاى اجماع شده، به خاطر خبرى كه از حد طواف سؤال شده است.

24 - شيخ محمد حسن نجفى اصفهانى (م 1266) در جواهرالكلام اين نظر را پذيرفته و بعد از نقل عبارت شرايع مى‌نويسد:

وعلى كلّ حال فلاخلاف معتد به أجده فى وجوب كون الطواف بينه وبين المقام بل عن الغنية الاجماع عليه لخبر حريز عن ابن مسلم المنجبر والمعتضد بماعرفت. ³

به هر حال اختلاف قابل توجهى نديدم در واجب‌بودن طواف در فاصله بين خانه و مقام؛ بلكه از غنيه اجماع بر آن نقل شده است، به خاطر خبر حريز از مسلم كه ضعف سند آن جبران شده است و تقويت مى‌گردد به آنچه شناختى (از اجماع) .

25 - امّا نظر فقهاى معاصر، گوناگون است. امام خمينى و آيةاللّٰه اراكى (رحمةاللّٰه عليهما) طواف را در حدّ لازم مى‌دانند و رعايت 5/26 ذراع را در تمام جهات، و در صورت اضطرار و عدم امكان، رعايت الاقرب فالاقرب را لازم مى‌شمارند.

فتواى اخير آية اللّٰه گلپايگانى (رضوان‌اللّٰه عليه) اين بود كه در صورت اتصال صفوف طواف‌كنندگان [ بيرون از مقام ] ، طواف را خارج از مطاف در پشت مقام هم جايز مى‌دانند. ايشان در سمت حجر اسماعيل، 5/26 ذراع را از حجر مى‌دانند.

آيةاللّٰه خويى (رضوان اللّٰه عليه) طواف را دورتر از مسافت 5/26 ذراع، كافى مى‌دانند، خصوصاً براى كسانى كه در اين مسافت نتوانند طواف نمايند. ⁴