15پيش گير و با صعود بر «جبل‌الرحمه» روح خود را به ملأ اعلى بر فراز و به پرواز در آور.»
اين سير همگانى به همراهِ يكديگر تا جايگاه پرواز و صعود در مشعرالحرام ادامه مى‌يابد و برج مراقبت الهى پس از چنين رهنوردى و پروازى است كه با روح و جان آدمى ارتباط بر قرار ساخته و مآلاً آمادگى مى‌يابد تا بر جاذبۀ زمينى و پيوند مادى و خاكى چيره آمده و به طيرانى در ملكوت آسمانها توفيق يابد.
رودخانه‌هاىِ مشعر آهنگيان از عرفات به جوشش و جنبش در مى‌آيد كه همگى حجاج در اين جريان و نمايش بى نظير و سير و حركت از نظر مبدأ و مقصد و راه ميان آن دو در كنار يكديگر قرار دارند، همه در عرفات بودند و همه بايد به سوى مشعر روند، و همه مى‌بايد در مشعر وقوف كنند و هيچ قومى را در اين كار بر قومى ديگر امتيازى نيست. خداوند متعال مى‌فرمايد:
فاذا أفضتم من عرفات فاذكروا اللّٰه عندالمشعر الحرام واذكروه كما هَدٰاكُم و ان كنتم من قبله لمِنَ الضّٰالّين. ثمّ أفيضوا مِن حيث أفاض النّاس واستغفروااللّٰه اِنَّ اللّٰه غفورٌ رحيم
1
«و چون از عرفات باز گرديد، خداى را در مشعر الحرام ياد كنيد. او را ياد كنيد چنانكه شما را راه راست نمود، و پيش از آن شما تحقيقاً به گمراهى دچار آمده بوديد؛ بنا بر اين از همان راهى كه مردم باز مى‌گردند شما باز گرديد و از خدا آمرزش را در خواست كنيد كه خداوند آمرزنده و بخشايشگر است.»
ميبدى ذيل تفسير آيۀ «ثمّ أفيضُوا. . .» آورده است:
«قريش را مى‌گويد كه ايشان در افاضت از عرفات، راهى ديگر مى‌گزيدند كه ما خاصّه اهل شهريم و سكّان حرم و بر زنان خانه؛ نه با ديگران همراه باشيم. و از مشعر الحرام، راه بگشتند، ايشان را از آن باز زد؛ آنگه ايشان را فرمود - كه با اين مخالفت كه كرديد در افاضت - از خداى آمرزش خواهيد كه وى آمرزگار و بخشاينده است» . 2براى آن كه گزارش مبسوط ترى را ارائه كنيم ياد آور مى‌شويم:
در دوران جاهليت، قريش و كنانه و جديله و تابعان آنها، خود را با عنوان «حُمْس» - كه جمع أحمس و حمساء است - از ساير قبايل ممتاز وانمود مى‌ساختند «و مى‌پنداشتند چون در