52اصفياى خود و اوصياى آنها، اهميّت مضاعفِ آن‌را به شكل شكيل و هيئت جميلى جارى ساخته؛ كما اين‌كه در سيرۀ عملى آنها موقعيت اين سفر را به زيباترين وضع ممكن ارائه نموده است.

اين سفر كه جدا شدن از خود و برترين صورتِ هجرت، از رجز و پليدى است (والرُّجْزَ فاهجر) ¹و رساترين نمودار قرب به طهارت محض و پاكى صرف است، از ابتدا تا انتهايش مملوّ از حقايقى است كه جز انديشه‌هاى شحّام و بصيرتهاى نافذ به عمق آن راه ندارد.

مراحل اين مسير بگونه‌اى انتخاب شده كه بسان نردبان ترقى، راقى اين مسير را هدايت مى‌كند. گويا ربّ البيت از آغاز تا انجام مسير را گلكارى و چمن‌آرايى نموده و در هر گلى عِطر دل‌انگيز يكى از مراتب كمالىِ خود را نهاده است، تا عبد با استشمام رايحۀ دل‌نواز آن، يكى پس از ديگرى، مراحل قرب را بيابد و راه را به پايان رساند و جلوس بر سفرۀ كرامت حق را كه منتهاى اين سفر است، كمال نهايى بداند كه اين همان مقام عنداللّهى انسان كامل است، كه «ما عنداللّه خيرٌ و أبقى» ²بلكه «والله خير و أبقى» ³.

و اساساً مى‌توان امتياز حج بر ساير فرائض الهى را در همين دانست كه از ابتدا تا انتهاى مسير، مواقفى وجود دارد كه گذر از آن، عبور از مقاطع رشد و قرب به حق است. اگرچه بظاهر مواقفند، در باطن مراقيند كه به تفصيل مناسب، به نقش يكايك آنها خواهيم پرداخت.

حج بار عام الهى

فراخوانى خداوند متعال به زيارت بيت‌الله و انجام فريضۀ حج، شمول همه جانبه دارد. پروردگار انسانها در اين دعوت عمومىِ و بار عام، با كمال اطمينان به رسولش ابراهيم - ع - مى‌فرمايد: