11احساس مى‌كردم، فهميدم زائران زيادند. گفتم: «مٰا اكثَر الحَجيج وَ اَعظَمَ الضَجيج!» ، با تعجّب گفتم:
چقدر امسال زائر زياد است و چه ناله‌ها دارند، در سرزمين عرفات همه مشغول دعايند. در اطراف كعبه همه مشغول طواف و نماز و زمزمه و اذكار و اشواط سبعه و. . . !
امام باقر - سلام‌اللّٰه عليه - به ابى بصير فرمود: چنين نيست، ابى‌بصير! جلوبيا.
ابى‌بصير به‌امام نزديكترشد، دست‌مبارك امام‌باقر - سلام اللّٰه عليه - به چشم ابى‌بصير رسيد.
ناگهان وى صحراى وسيعى را ديد كه بسيارى از موجودات آن صحرا حيوان بودند، بر اين اساس، حضرت فرمود:
«ما اَقَلَّ الحجيج و اكثَر الضجيج» . فرمود:
ابى‌بصير! حاجيان كم، ناله و فرياد و سر و صدا زياد است.
حج حقيقت انسان را مى‌سازد
حج، سرّى دارد كه صور نفسانى آن، حقيقت انسان را تأمين مى‌كند.
حقيقت هر كسى را عقايد، اخلاق، اعمال و نيات او مى‌سازد. حج، انسان ساز است. و اگر كسى حاجى راستين نبود انسان واقعى نيست. ساير دستورات دينى نيز اين چنين است، نماز، روزه و عبادتهاى ديگر، انسان سازند. و اگر كسى به حقيقت نماز و سرّ روزه راه نيافت از انسانيت سهمى ندارد. صورتش صورت انسان است ولى سيرتش سيرت حيوان.
همان كه در نهج البلاغه آمده است. حضرت امير - سلام‌اللّٰه عليه - طبق اين نقل فرمود: «فالصّورةُ صورةُ اِنسانٍ و القَلبُ قَلبُ حيوان» . قلب يعنى حقيقت آدمى. آن لطيفۀ