5
ويژگيهاى حج ابراهيمى‌از ديدگاه حضرت امام خمينى - رضوان‌اللّٰه تعالى عليه -
1 - بعد معنوى حج
اكنون كه در آستانۀ فريضۀ مباركۀ حج هستيم، لازم است توجهى به ابعاد «عرفانى»، «روحانى»، «اجتماعى»، «سياسى» و «فرهنگى» آن داشته باشيم، باشد كه اين امر، راهگشايى براى قدم‌هاىِ مؤثرِ ديگر باشد.
در اين موضوعات، بسيارى از دوستان متعهد مطالبى گفته‌اند اين جانب نيز اشاره‌اى گذرا، تنها به بعض ابعاد آن مى‌كنم، شايد تذكرى از آن حاصل شود.
از آن جا كه در اين مناسكِ عجيب، از اول احرام و تلبيه تا آخر مناسك، اشاراتى عرفانى و روحانى است - كه تفصيل آنها در اين مقال ميسر نيست - اكتفا به بعض اشارات تلبيه‌ها مى‌كنم: لبيك‌هاى مكرر از كسانى حقيقت دارد كه نداى حق را به گوش جان شنيده و به دعوت اللّٰه تعالى به اسم جامع جواب مى‌دهند. مسأله، مسألۀ حضور در محضر است و مشاهدۀ جمال محبوب، گويى گوينده از خود در اين محضر بيخود شده و جواب دعوت را تكرار مى‌كند و دنبالۀ آن، سلب شريك به معناى مطلق آن مى‌نمايد كه اهل اللّٰه مى‌دانند، نه شريك در الوهيت فقط.
گرچه سلب شريك در آن نيز شامل همۀ مراتب تا فناى عالم در نظر اهل معرفت است و حاوى جميع فقرات احتياطى و استحبابى است مثل «الحمدلك» و «النعمة لك» و حمد را اختصاص مى‌دهد به ذات مقدس، همچنين نعمت را، و نفى شريك مى‌كند و اين نزد اهل معرفت، غايت توحيد است و به اين معناست كه هر حمدى و هر نعمتى كه در جهان هستى تحقق يابد، حمد خدا و نعمت خداست بدون شرك 1.
جهات معنوى حج بسيار است و مهم آن است كه حاج بداند كه كجا مى‌رود و دعوت كى را اجابت مى‌كند و ميهمان كيست و آداب اين ميهمانى چيست و بداند هر «خودخواهى» و «خودبينى»، با «خداخواهى» مخالف است و با هجرت الى‌اللّٰه مباين و موجب نقض معنويت حج