20ممكن است مراد از «ضعفه» كسانى باشند كه به مرحلۀ «اصحاب السرّ» بودن ائمۀ اطهار (عليهم السلام) نرسيده باشند و بعيد نيست كه امثال ابن نوح و صفوان و ابن ابى عمير، با تمام عظمت و بزرگىشان در علم و عمل، از اصحاب سرّ نباشند. 1البته اين بيانِ مرحوم كوهكمرى به نوعى جواب از اشكال صاحب حدائق نيز هست.
دليل هشتم: صحيحۀ عبدالرحمان بن حجاج
«عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ، قَالَ: قُلْتُ لأَبِي الْحَسَنِ (عليهم السلام) إِنَّ هِشَاماً رَوَى عَنْكَ أَنَّكَ أَمَرْتَهُ بِالتَّمَامِ فِي الْحَرَمَينِ وَ ذَلِكَ مِنْ أَجْلِ النَّاسِ قَالَ لاَ كُنْتُ أَنَا وَ مَنْ مَضَى مِنْ آبَائِي إِذَا وَرَدْنَا مَكَّةَ أَتْمَمْنَا الصَّلاَةَ وَ اسْتَتَرْنَا مِنَ النَّاس» 2.
«از عبد الرحمان، پسر حجاج نقل شده كه گفت: به امام رضا (ع) گفتم: هشام از شما نقل كرده كه امر به تمام خواندن نماز در حرمين دادهايد. اين به خاطر عامه است؟ امام فرمود: نه تنها من بلكه تمام پدرانم وقتى وارد مكه مىشديم، نماز را تمام خوانده و آن را از مردم مخفى مىساختيم.»
بررسى دلالى:
بزرگانى مانند اردبيلى، ميلانى و بروجرديرحمهم الله، اين روايت را از روايات دالّ بر تخيير شمردهاند. 3در حالىكه مرحومان خويى و صاحب حدائق، اجمال اين روايت را موجب تعدد احتمالات مىدانند. 4
احتمالات در بيان جهت استتار امام و به تبع آن در معناى روايت
احتمال نخست: روشن است كه عامه و اهل سنت مىدانستند مذهب و رأى اهل بيت (عليهم السلام) و پيروانشان شكسته خواندن نماز در سفر است (جز مواردى كه قصد اقامت ده روز كرده باشند) ، بنابراين اگر يكى از ايشان براى كسب فضيلت و ثواب، نمازش را در حرمين شريفين تمام مىخواند، آن را از اهل سنت مخفى مىكرد تا