33
مقدمه
حج از اعمال مهم دينى است كه در آيات و روايات به آن سفارش زيادى شده و از اركان دين است. اين عمل مهم از افعال خاصى؛ مانند احرام، وقوف به عرفات، وقوف در مشعر، قربانى و. . . تشكيل شده است. يكى از افعال مهم حج در منا، در روز عيد قربان، وجوب حلق يا تقصير است و در وجوب يكى از آنها شك نيست و روايات فراوان بر آن دلالت دارد و مورد اجماع است. 1آنچه مورد بحث و بررسى ميان فقهارحمه الله قرار گرفته، برخى از جزئيات اين مسأله است. يكى از جزئيات اين مسأله، حكم صروره است؛ كسى كه براى نخستين بار حج يا حَجَّة الاسلام انجام مى د هد. گروهى از فقها به وجوب حلق وجوب تعيينى يا احتياط وجوبى براى صروره قائل شده ا ند وگروهى ديگر به استحباب و افضل بودن حلق وجوب تخييرى قائل شده ا ند.
اين مسأله در كتاب هاى فقها با تفصيل آمده و فقها بر ديدگاه خود ادله ا ى آورده ا ند. ضرورت طرح اين مسأله از آنرو است كه از سويى ساليانه افراد فراوانى موفق به انجام مناسك حج مى شوند و تبيين وظيفۀ آنها بر عهدۀ فقه و فقها است و از سوى ديگر، با توجه به تعدد ديدگاه هاى فقها در اين مسأله، ضرورى است ديدگاه هاو ادلۀ آنها به طور تفصيل ذكر و بررسى شود. اميدواريم اين بضاعت مزجاۀ مورد استفاده براى اهل علم و فقه قرارگيرد.
تعريف صروره
با توجه به اينكه موضوع، حكم حلق يا استحباب صروره است، نخست بايد مفهوم صروره به خوبى روشن شود. براى تبيين مفهوم صروره به لغت، اطلاق فقها و روايات توجه مى كنيم:
معناى صروره در لغت
صروره در لغت به كسى گويند كه حج انجام نداده است و اين لفظ براى مرد و زن و نيز مفرد و جمع به كار مى رود. اهل لغت؛ مانند خليل فراهيدى، 2صاحب بن عباد، 3ابن فارس، 4فيومى، 5راغب اصفهانى، 6ابن اثير، 7ابن منظور، 8و طريحى 9به اين معنا تصريح كرده ا ند.
معناى صروره در اصطلاح فقها
بيان و موضع فقها در معناى صروره مختلف است؛ برخى معناى آن را روشن شمرده و در باره ا ش توضيح نداده ا ند و گروهى با بيان نظرات خود، به شرح آن پرداخته ا ند كه به مجموع آنها در چند قول اشاره مى شود: